Op veel plaatsen in de Bob Evers serie doet de Schrijver moeite om het kennisniveau van de jongen van twaalf-jaar-en-ouder te verhogen. Met name neemt hij ruim de tijd voor het inzichtelijk maken van technische zaken, van de Hell-Schnell-zender tot het differentieel. Ik zie dit niet als bladvulling, maar als een wezenlijk onderdeel van de verhalen.

Zoals de meeste jochies van die leeftijd had ik veel interesse in techniek. Bij gebrek aan passieve vrijetijdsbesteding werd er dan ook veel geknutseld. Je kunt het je nu niet meer voorstellen, maar technische auteurs als Leonard Roggeveen („Het Jongens Radioboek” en „Het Jongens Electriciteitsboek”) gaven uitleg hoe je met behulp van een gedemonteerde contrastekker en een tussengeschakelde gloeilamp „veilig” met stroom uit het stopcontact kon spelen. Ik heb wat schokken gehad in die tijd. Aangezien juist in die periode bij ons in Den Haag de netspanning werd omgeschakeld van 110 naar 220 volt, heb ik het verschil tussen deze twee voltages letterlijk aan den lijve kunnen meemaken.

Veel van de technische zaken die door Van der Heide werden uitgelegd kende ik dus wel. Andere zeiden me niets, terwijl ook de uitleg me niet altijd helder was. Dat gold onder meer voor de Westontakel, die zo’n belangrijke rol speelt bij de ontsnapping uit de Zeeuwse schuur.

Doch ziet: Enkele jaren na eerste lezing van de beschouwing over dit nuttige hijsgereedschap bracht ik veel tijd door als jongste hulpje in een bootwerf annex jachtverhuur. Ik herinner me nog de warme gloed die mij doortrok toen ik in de werf onmiddellijk de Westontakels herkende, gebruikt om de boten in de winterberging te hijsen. In één oogopslag was duidelijk hoe het ding werkte.

Die gloed werd alras minder toen ik de takels zelf moest gebruiken. Het principe is schitterend: er kan eigenlijk niets aan kapot gaan, geen tandwielen of zo, alleen twee kogellagers. Een jochie van veertien kan moeiteloos een ton liften. In praktijk waren er toch wat bezwaren. De meters ketting op de grond als de takel in een hoge stand stond waren hinderlijk, reden waarom de takels een beperkt hijsbereik hadden. In ons geval hield dat in, dat ik de boten eerst met dommekrachten (die komen ook al in de serie voor) op moest krikken voordat het hijsoog door de stroppen kon en je met takelen kon beginnen. Oh, wat ging dat langzaam! Binnen de kortste keren stonken je handen vreselijk naar roestige ketting, en als je een keer geen zin had om werkhandschoenen aan te trekken kon je je flink bezeren als een vinger tussen ketting en leioog terecht kwam.

Het grootste probleem was uiteindelijk dat de takels zelf, inclusief al die meters ketting, zo vreselijk zwaar waren. Voor mij waren ze niet te tillen. De werf beschikte niet over een loopkat, zodat de takels telkens op andere plaatsen, met een lus om de balk, bevestigd moesten worden. Na enig experimenteren gebruikte ik een viervoudige grootschoot van een schouw om de Westontakel op zijn plaats te hijsen. Deze techniek, waar het ene hulpmiddel gebruikt wordt om het volgende hulpmiddel gebruiksklaar te krijgen, vinden we overigens ook terug bij het low-level opstarten van computers, maar dit terzijde.

Uiteindelijk werden de zware Westontakels vervangen door lichtgewicht aluminium rateltakels, waarbij de lier met staalkabel middels een hefboom telkens een „klik” verder gedraaid kon worden. Veel praktischer, maar omwille van het sentiment heb ik nog lang een oude Weston bewaard. Bij een verhuizing is die tenslotte bij het grof vuil beland, waar hij, voordat de ambtenaren kwamen om hun zo gewaardeerde reinigingsplicht te doen, al door een liefhebber werd meegenomen - wellicht dat een van de lezers hier meer van weet?

Marco Meinders, beheerder van de website www.bobevers.nl, stelde een vraag aan uitgeverij De Eekhoorn over de beschikbaarheid van de verschillende delen van de Bob Eversserie in de winkel. Daarop kwam het onderstaande antwoord (brief van Weton-Wesgram d.d. 4 februari 2003), dat ook reeds eerder is geplaatst op de Bob Evers mailinglijst. Uiteraard vindt publicatie in deze Nieuwsbrief plaats na overleg met Marco.

De delen die nog worden uitgegeven zijn deel 47, 48 en 49. Dit zijn de boeken met de hardcover omslag. Onder „worden uitgegeven” dien je te verstaan dat deze boeken nog leverbaar zijn vanuit ons magazijn. Alle andere delen zijn niet meer leverbaar. De logische vraag die volgt is dan „waarom niet?”

Bij de verkoop van de Bob Evers boeken is een duidelijk patroon te herkennen. Van een nieuwe uitgave worden direct een aantal duizend stuks verkocht aan de trouwe fans, maar daarna loopt de verkoop sterk terug en we ontvangen weinig naorders van de boekhandels. Wij laten van een eerste uitgave altijd zoveel exemplaren drukken dat wij de eerste orders uit kunnen leveren en daarna nog ongeveer duizend exemplaren op voorraad hebben voor naorders. Dan komt het moment dat de duizend exemplaren die in ons magazijn waren op zijn. Dan staan wij voor de keuze om het boek te laten herdrukken of niet. Als wij een boek laten herdrukken dienen we dat met tweeduizend exemplaren te doen om zo de consumentenprijs op het huidige niveau te houden. Wij hebben dit ook enkele malen gedaan, maar wat blijkt? De omzetsnelheid van het boek is dan zover gedaald dat wij met het aantal boeken dat we hebben laten herdrukken jaren vooruit kunnen en dat is zakelijk gezien geen gezonde situatie.

Na dit te hebben ondervonden hebben we ons inkoopbeleid bijgesteld. We laten nu van een eerste druk meer boeken drukken, zodat we het betreffende deel langer op voorraad hebben en dus kunnen leveren. Maar als deze op zijn dan besluiten we niet zonder meer om het boek te laten herdrukken. Mocht er een speciale order zijn of veel vraag naar het betreffende deel, dan besluiten we tot herdruk maar wanneer dit niet het geval is verschijnt er geen herdruk van het betreffende deel en is het boek dus uitverkocht.

Ook voor ons als uitgeverij is en blijft Bob Evers een fenomeen waar wij op een goede manier mee om willen gaan zowel zakelijk als voor de fans.

De nog beschikbare delen kunnen niet bij de uitgever worden besteld, doch uitsluitend via de reguliere boekhandel.

In 1934 en 1935 komt Willem voor het eerst in aanraking met de stad Den Haag, als hij dient bij een der Regimenten Jagers en Grenadiers.

In de periode 1936 tot oktober 1940 verhuist Willem achtereenvolgens van Den Bosch naar Eindhoven, Amsterdam, Bilthoven, Bussum-Naarden, om vervolgens een etage te huren in de Stationsstraat in Amersfoort (v/a oktober 1940). Tijdens de mobilisatie van 1939 wordt Willem wederom in Den Haag gestationeerd.

Op 3 maart 1941 verhuist Willem met zijn eerste vrouw Wiesje en beider kinderen Willem-Peter en (Charles-)Paul definitief naar Den Haag, naar een grote woning in het Bezuidenhout (1e Van den Boschstraat 11), alwaar al spoedig een compleet soort „woongemeenschap” ontstaat, met figuren als Zwemmer, Philip, Dazel, Van Waerdenburg en last but not least Wicher Jager. Zo’n zes maanden later verhuizen Willem, Wiesje en de kinderen echter al naar een kleiner huisje, op nog geen kilometer afstand, eveneens in het Bezuidenhout (Van Imhoffstraat 31). Op het moment dat het huurcontract is getekend, gaan Wiesje, Willem en Jager op een terras wat drinken, waar een dronken man biljetten van duizend gulden voor zich uitspreidt, hetgeen Jager de uitspraak ontlokt („Wie zei dat je in dezen tijd niet kon lachen?”, p.217): „Het is natuurlijk een soort patience. Hij moet om beurten briefjes leggen met de handteekening van Trip en van Rost van Tonningen.” Helaas is deze uitspraak niet bruikbaar om de verhuizing te dateren: het eerste bankbiljet waarop de handtekeningen van Westerman Holstijn en Trip werden vervangen door die van Robertson en Rost van Tonningen, verscheen op 5 januari 1943: een tientje. In hetzelfde jaar werden ook nog briefjes van 5 en 100 met de handtekeningen van Robertson en Rost van Tonningen uitgegeven, waarna op 16 oktober 1944 het briefje (of liever gezegd: de zilverbon) van 5 volgde. Het grappige is, dat op andere bankbiljetten (20, 50, 500 en 1000) nooit de handtekening van Rost van Tonningen heeft gestaan! En al zou dat wel zo zijn geweest, dan is deze opmerking nog niet bruikbaar als dateringsmethode, want wie wist er in juni 1944, toen „Wie zei...?” verscheen, nu nog wanneer dat „nieuwe” tientje was verschenen? Belangrijker is Willems opmerking („Wie zei...?”, p.22) dat hij voor dat grote huis 6 maanden huur vooruit betaalde (ƒ 1500,-), daarna door de aanwezigheid van zijn schare vrienden en vriendinnen niet of nauwelijks kon werken, hetgeen dus ook geen nieuwe inkomsten betekende; dus we mogen aannemen, dat Willem zo’n zes maanden met zijn vriendenkliek in dat grote huis heeft gewoond. Inmiddels weten we dat deze aanname klopt als de spreekwoordelijke zwerende vinger, want in het archief van het NIOD bevindt zich een brief van of namens „Zes en een kwart” van 1 augustus 1941, gericht aan „Wilhelm Watermann”, wonende Van Imhoffstraat 31. Er moeten meer en meer brieven gevonden worden!

In elk geval woonde Willem tijdens het bombardement op het Bezuidenhout - 3 maart 1945 - nog in het huis in de Van Imhoffstraat, want in de uitzending van de Gil-club van 15 maart 1945 verklaarde omroepster Nan de Marez Oyens (alias Leonie Miller alias Leonie-met-de-mooie-benen-Miller alias Leonie-eet-je-ook-zoo-graag-Zweedsch-brood-Miller): „En dan was er natuurlijk de zorg over onze swingredacteur, Swing Eddie, die híér zat toen in het Bezuidenhout zijn hele collectie swingplaten naar de mallemoer werd gebombardeerd.” Volgens Gerard Groeneveld, auteur van „Zwaard van de Geest” en van de inleiding bij „De avonturen van Waltertje Waerachtig en den wilden Waman”, waren de jazzplaten afkomstig van Wicher Jager - „Swing Eddie” zou dus Jager zijn -, maar ik heb goede gronden om aan te nemen dat het hier om Willem zelf gaat („Toen ik een nieuw leven ging beginnen”, p.91): „Bob was, evenals ik, een heftige aanhanger van stokoude jazzmuziek, waarvan ik een niet onaardige collectie bezat op 78-toerenplaten, die zelfs het bombardement op het Bezuidenhout hadden overleefd.” Bovendien was Willems verhouding met Wicher Jager op dat moment al aardig bekoeld.

Op 11 mei 1945 werd Willem gearresteerd op een woonboot op de Amstel in Amsterdam; hij bleef drie jaar in voorarrest - van de ene naar de andere gevangenis verhuizend - en kwam in 1948 weer op vrije voeten. Werk had hij op dat moment niet, en gezien zijn eerdere uitlatingen over de stad Den Haag is het wellicht opmerkelijk dat hij die stad uitkiest als domicilie. Want hij kijkt aanvankelijk nogal op tegen het wonen in Den Haag, in 1941 noodzakelijk geworden vanwege zijn werk; sterker nog: in „Wie zei...?” is hij ronduit negatief over Den Haag (p.16): „Den volgenden ochtend, toen iedereen nog zwanger was van het denkbeeld, kreeg ik een telegram. Het telegram bood mij extra werk aan in Den Haag. Toen was het hek van den dam. Dit was de wijzende vinger van het Fatum. Wij moesten en zouden in Den Haag gaan wonen, dat was duidelijk; uitgerekend in een gemeente als Den Haag, die overal precies één verdieping te laag is om een echte stad te zijn, waar de tramconducteurs verwrongen gelaten krijgen, als zij probeeren te lachen en waar de menschen heelemaal niet weten wat ze denken moeten, als je je voorstelt: ‘Ik ben Willem W. Waterman en ik ben gek.’ ”

Want: volgens Willem heeft Den Haag geen humor („Wie zei...?”, p.202): „Het erge was, dat ik hem onmogelijk kon vertellen, hoe de vork in den steel zat. Was het in Amsterdam gebeurd, ik had den agent een sigaret gegeven en hem het verhaal verteld. De agent zou zich niet alleen een buikpijn gelachen hebben, maar mij waarschijnlijk hebben geholpen om die kraan dicht te draaien. Ik was mij er echter van bewust, dat ik een Haagschen agent voor mij had. Had ik hem dit verhaal verteld; hij had mij voorzeker onverwijld gearresteerd en als losloopend krankzinnige opgebracht” en (p.225): „En, wat wij nimmer voor mogelijk hadden gehouden: de Haagsche rechercheurs lachten! Zij verwrongen hun gezichten in afgrijselijke plooien door de ongewoonte... Maar zij lachten.” Bovendien is Den Haag bekakt (p.7): „Wij lieten de bende buiten, toen we naar boven gingen en gebruikten ons strak gezicht en een Haagsch accent,”, en saai (p.136): „Het was Zaterdagavond. De volgende dag zou volgens menschelijke berekening Zondag zijn; een prachtige dag voor zulk een reis. Ook al hadden wij géén reisdoel gehad, dan zouden wij er een hebben gefantaseerd of verzonnen, want van alle erge dingen ter wereld is een Zondag in Den Haag verreweg het allerergste,” en (p.215): „Er bestaat ter wereld geen vreeselijker tafereel, dan een terras vol met Hagenaars.”

Een complete opsomming van Willems adressen in Den Haag zou vandaag te ver voeren en is ook helemaal niet nodig. In de periode van 1948 tot aan zijn dood woonde Willem diverse keren tijdelijk buiten Den Haag (op de Kaag, in Beekbergen, maar vooral ook in Amsterdam), maar hij blijft altijd een pied-à-terre houden in de mooie stad achter de duinen. Want hoewel de Haagse meisjes nog steeds net zijn (Marlou Stockman in „Nieuw leven”, p.222): „Zal me wel weer een mooie boel worden. Samenwerken met zo’n artistieke zuiplap. Ik als net Haags meisje.”, heeft Willem Den Haag toch leren waarderen („Nieuw leven”, p.100): „Ik moet altijd zo lachen om die progressieve warhoofden in Amsterdam, die menen dat ze vreselijk revolutionair en democratisch doen als ze alleen maar voornamen noemen. Dat soort misverstand gaat continu door. De waarheid is, dat wij in Den Haag continu ongeveer 15 jaar op die helden in Amsterdam vóór liggen - alleen doen wij er niet zo demonstratief over.” In 1979 verklaart Willem in een interview met Paul Koopal dat „Nieuw leven” een typisch Haags boek is, met typisch Haagse humor. „Daar begrijpen die Amsterdammers niets van. Als het een Amsterdams boek was geworden, was het heel anders geworden.”
En Hij zag dat het goed was...

Dat Willem met zijn meervoudige persoonlijkheid het grootste deel van zijn leven in Den Haag én in Amsterdam doorbracht, was onvermijdelijk en is voor de Bob Eversliefhebber van toen en nu een zegen. John Beringen verklaarde ooit dat de kracht van de Bob Eversserie de humor is. En inderdaad, er zijn zo veel goede en minder goede jongensboekenseries in Nederland (en daarbuiten), maar de combinatie van avonturen en humor zorgt ervoor dat de Bob Eversserie op eenzame hoogte kwam te staan. En die humor, dames en heren, is zo ongeëvenaard, omdat het een perfecte combinatie is van Haagse en Amsterdamse humor.
Kijk, dat Gerben Zonderland veldwachter Zwart - uit een niet nader te noemen film, die morgen in première gaat - bij de neus neemt door met 20 hengels tegelijk te gaan vissen, waarbij uiteindelijk slechts aan één hengel een draad zit, dat diezelfde veldwachter Zwart vervolgens zijn verbalenboekje kwijtraakt, al zoekend met zijn roeiboot-zonder-spanen uit de kust drijft en uitgerekend Gerbens hulp moet inroepen om weer aan wal te komen en dat boekje terug te krijgen, dat is óók humor, maar het is geen Haagse of Amsterdamse humor.

Ter illustratie zal ik twee passages uit de Bob Eversserie met elkaar vergelijken.
De eerste is Jan, die een Antwerpse cafetaria binnenstapt, met zijn grote muil geen leverworst krijgt, een mannetje met „zijn” schilderij ziet zitten en zichzelf vervolgens volkomen vast kletst.
De tweede passage begint klein, namelijk een pot verf die uit een raam valt, en ontaardt vervolgens in een gigantische knokpartij.

De eerste scène - die jullie uiteraard al lang hebben herkend als zijnde afkomstig uit „Ali Roos als Arie Baba”, HC p.78 - is een typisch voorbeeld van Amsterdamse humor: vaak een tikkeltje bombastisch, maar de hoofdmoot is het benadrukken van de menselijke zwakheid, met name - niet geheel ongelijk aan de Joodse humor - zelfspot. Jan Prins kent heus wel zijn beperkingen, maar tegen beter weten in kletst hij zichzelf steeds weer vast. De scènes, waarin zijn gierigheid hem steeds weer in een lastig parket brengt, zijn legio.
De tweede scène - uit „Vreemd krakeel in Californië”, HC p.135 - is een typisch voorbeeld van onvervalste Haagse humor. Haagse humor blaast kleine, vaak alledaagse gebeurtenissen enorm op tot ze in al hun omvang belachelijk en grotesk zijn. De aanleiding is een kleinigheid: er valt een pot verf uit een raam. Niet bepaald alledaags, maar ook geen wereldschokkende gebeurtenis. Van der Heide weet op basis van dit gebeuren zo’n enorme veldslag aan zijn duim te ontrukken, dat het nog steeds een van de meest humoristische scènes uit de hele serie is.

In tegenstelling tot wat Willem ons in „Wie zei...?” wil doen geloven, heeft Den Haag dus wel degelijk humor; alleen heeft het jaren geduurd voor Willem erachter kwam dat dit exact dezelfde humor is die hemzelf zo kenmerkt...