Op 3 januari 2012 sprak rechter-commissaris Bouter van de rechtbank in Dordrecht onder kenmerk dor.12.7.F.1300.1.12 het faillissement uit over Weton-Wesgram Holding B.V. (tot dan toe gevestigd aan de Lamborghinilaan 2, 3261 ND Oud-Beijerland, KVK-nummer: 23085141).
Natuurlijk wisten ingewijden - en ingewijd zijn wij, leden van de Bob Evers Mailinglist, uiteraard allen - al sinds 5 november 2011 dat Weton-Wesgram na 35 jaar het faillissement had aangevraagd, omdat directeur Willem van Duin dit in een mailtje kenbaar had gemaakt aan Ton Kleppe, die weer zo vriendelijk was om dit mailtje te forwarden naar de mailinglijst.

Amsterdam, 17/2/12

Op zoek naar Nieuwsbrief 38 - die in januari 2012 zou verschijnen - kwam ik helaas niet verder dan nr. 37. Daarbij viel mijn oog weer op een lezenswaardig artikel van John Beringen, getiteld „Erotiek in de Bob Evers-serie”. Daarin haalt hij een paar dialogen met - in de serie zeer schaarse - meisjes aan, waarin je met wat goede wil iets van erotiek zou kunnen bespeuren. Wat mij echter verbaasde was dat hij het meest pregnante voorbeeld achterwege liet. In de serie heeft Willem één keer een keiharde uitspraak laten doen, die zó in de Candy of Chick - zoals bekend is hij ook in die sector actief geweest - thuis had kunnen horen. Het valt te vinden in „Een vliegtuigsmokkel met verrassingen”.
De jongens willen een in het zand vastgelopen Ford ‘vlot krijgen’ en daarvoor een hefboom gebruiken. Ze gaan dus op zoek naar een geschikt stuk hout en dan volgt de omineuze zin: „Na tien minuten ... kwam er een kreet uit het bos: „Ik heb een pracht van een paal!””
Ik zie in gedachten Willem grijnzen bij het tikken van de laatste zeven woorden.

Op pagina 36 van „Een motorboot voor een drijvend flesje” bevindt Arie Roos zich in de trein van Amsterdam naar Leiden en is daar op het balkon haast vanzelfsprekend het mikpunt van spot. Men vroeg of hij soms de walvis was, die de Deense millionair had laten vangen, zo lezen wij; in de pocket (p. 35) is deze opmerking overigens veranderd in Men vroeg of hij soms de walvis uit het ochtendblad was, die een Deense miljonair had laten vangen.
Gezien het gebruik van het bepaald lidwoord de in de uitgave van 1953 moet de bedoelde Deense miljonair toentertijd bekend zijn geweest bij de lezer. Na onderstaand verhaal is hij dat hopelijk ook (weer) voor de lezer anno 2012. De man in kwestie was een antiquair en multimiljonair in Kopenhagen, genaamd Leif Søgaard. Of hij ooit zaken heeft gedaan met de Amsterdams kunstmagneet Kresse, is helaas niet bekend. Wat wel bekend is, is het feit dat ’s mans zoontje hem ooit vroeg, zoals kinderen dat plegen te doen: „Papa, hoe ziet een walvis er uit?” Leif nam zoonlief natuurlijk meteen mee naar de wereldberoemde Københavns Zoo, maar moest tot zijn eigen teleurstelling alras vaststellen dat alle in dierentuinen en musea tentoongestelde walvissen door mensen nagemaakte replica’s waren; na het stellen van wat vragen aan allerlei „deskundologen” was het hem zonneklaar dat men een walvis niet kon opzetten zoals een auerhaan of een lynx. Walvissen hebben namelijk wel een dikke speklaag, niet ongelijk aan die van Arie Roos, maar ze hebben een relatief dunne huid; de stevige lederhuid, zoals andere zoogdieren die hebben, ontbreekt geheel. Søgaard bleef echter koppig in zijn voornemen en uiteindelijk besloot hij - letterlijk! - in zee te gaan met een professor van de Universiteit van Oslo.
Een door Søgaard ingehuurde walvisjager, de Torgny, kreeg op 18 september 1951 een Gewone Vinvis (Balaenoptera physalus) in het vizier; het ongelukkige beest - een vrouwtje van 23 meter lengte - was niet opgewassen tegen twee welgemikte harpoenschoten en legde ten westen van Kaap Haroy (Lofoten, Noorwegen) het loodje. De vinvis werd zo snel mogelijk aan land gebracht, waar bijna tweehonderd mannen klaar stonden om het dier onder de bezielende leiding van de Oslo’se professor te conserveren: dat gebeurde door de ingewanden te verwijderen en niet minder dan zevenduizend liter formaline - een oplossing van formaldehyde in water - met brandslangen in de aderen te injecteren; tegenwoordig staat formaline overigens te boek als kankerverwekkende stof, maar dat wist men in de vroege jaren ’50 nog niet of men was niet geïnteresseerd in de gevolgen: per slot van rekening was de vinvis toch al kassiewijne, zeg nou zelf.
De walvis, inmiddels „Mevrouw Haroy” geheten, werd op een lange, platte spoorwagon gemonteerd en ging op tournee door Europa: in Denemarken, Noorwegen, Zweden, Duitsland en Zwitserland werd ze door maar liefst drie miljoen mensen bezichtigd. Søgaard werd nog rijker dan hij al was. Toen ze op 16 september 1952 op de open spoorwagon in ons land arriveerde, had ze al een reis van tien maanden door West-Europa achter de rug; vanaf 17 september van dat jaar was ze tien dagen lang te bezichtigen op het prachtige, door Cuypers vormgegeven Amsterdamse Centraal Station. De bedoeling was om vervolgens door te reizen naar de andere drie grote steden van Nederland, maar dat zat Mevrouw Haroy niet zo glad.
De instantie die volgens de Man met de Knevel niet bestaat (maar door onwetenden die hun leven lang verstoken zijn gebleven van Bob Evers, „toeval” wordt genoemd) wilde dat er vanuit Bergen (Noorwegen) een tweede Balaenoptera physalus op weg was naar Rotterdam om eveneens aan een tournee door West-Europa te beginnen! Deze concurrerende vinvis was door de Oslo’se tentoonstellingsmaatschappij Hvalhall Jonas gedoopt; het betrof hier een jong mannetje van zeventien meter lengte, dat bijna een jaar na Mevrouw Haroy (om precies te zijn: op 11 september 1952) ten noorden van Trondheim was gevangen. Bij het vangen was de harpoen echter van Jonas’ ribben gericocheerd en in zijn mondholte ontploft, zodat bij deze tweede walvis niet alleen de ingewanden, maar ook de tong verwijderd moest worden. Het vijftigduizend kilogram zware walvislichaam, dat onder leiding van chef-preparateur van de Universität Freiburg, de heer Menden, eveneens was geïnjecteerd met formaline, arriveerde in de nacht van 28 op 29 september 1952 in de Eerste Katendrechtse Haven en werd de ochtend erna overgetakeld op het tentoonstellingsschip Viking. Het overtakelen zelf was alvast een gebeurtenis waarop de complete vaderlandse pers af kwam; in talloze kranten en tijdschriften verschenen spectaculaire foto’s van een in takels bungelende Jonas. Op een persbijeenkomst, enkele dagen voor Jonas’ aankomst in Rotterdam, was Hvalhall er pas achter gekomen dat Jonas al de tweede walvis die op dat moment door Nederland rondreisde; in aller ijl werd contact opgenomen met Leif Søgaard en beide partijen spraken af elkaar geen concurrentie aan te doen. Jonas werd op 30 september 1952 naar de Coolhaven gesleept, waar hij twee weken lang te bezichtigen was aan de kade bij de Lage Erfbrug; uiteindelijk zouden zo’n 35.000 nieuwsgierigen het walviskadaver bezoeken. Er was overeengekomen dat Mevrouw Haroy de wereldhaven niet zou aandoen; zij ging achtereenvolgens naar Den Haag, Leiden, Utrecht en Gouda. Mogelijk kreeg zij in Leiden bezoek van ene Willem van den Hout, een gebeurtenis die laatstgenoemde tijdens het schrijven van „Een motorboot voor een drijvend flesje” nog helder voor ogen stond: dat deel speelt zich af in 1953 („Maar goed dat ze hier een nieuw station gebouwd hebben, anders was geheid het perron verzakt.” , p. 37 en „Al dat land daar rechts heeft maandenlang onder water gestaan, na die doorbraak van 1 Februari.”, p. 170).

Mevrouw Haroy op een open spoorwagon op een - niet te herkennen - station

De opengesperde bek van Mevrouw Haroy; de voorste baleinen zijn wit, een kenmerk van Gewone vinvissen

Mevrouw Haroy bezocht daarna nog Zuid-Limburg, België en Frankrijk, maar reeds op 12 april 1952 verklapte The Billboard 1952 Spring Special dat Leif Søgaard en een zekere Richard Stangerup - een Amerikaanse organisator van spektakelshows van Deense afstamming - voorbereidingen troffen om Mevrouw Haroy kennis te laten maken met de andere kant van de grote haringvijver. In april 1954 was het dan zo ver: net als Jan Prins en Bob Evers bezocht zij één jaar na „Een motorboot voor een drijvend flesje” het land van Bob Evers; zij maakte de oversteek echter niet met de Surfpride, dus zij arriveerde wél veilig - maar niet geheel ongeschonden - aan in New York. Bobs lijfblad Life bericht op 26 april van dat jaar over de komst van Mevrouw Haroy. Na haar tocht langs 165 Europese steden was zij, ondanks de formaline-injecties wat week geworden, dus haar binnenste moest versterkt worden met stalen en betonnen constructies. Op dat moment gingen Søgaard en Stangerup er nog van uit dat de vinvis nog twee jaar „dienst” zou kunnen doen, waarna ze weer teruggezet zou worden in haar natuurlijke element. Maar het einde zou al eerder komen: misschien wel omdat zij haar beste tijd al lang achter zich had, viel de tentoonstelling in Manhattan nogal tegen; aan het begin van het zomerseizoen werd ze versleept naar Coney Island om daar als attractie te dienen, maar daar begon ze nog erger te stinken dan Arie Roos na diens lift naar Zürich. Klachten van omwonenden over stankoverlast konden dan ook niet uitblijven en het Department of Health verordonneerde dat zij moest vertrekken. Uitgerekend twee dagen voor haar geplande zoveelste vertrek vatte zij echter door onbekende oorzaak vlam; een zekere Joel Landau uit New York doet in de Life-editie van 9 augustus 1954 middels een ingezonden brief verslag van Mevrouw Haroys roemloze einde. Het rottende en half verbrande kadaver werd niet, zoals aanvankelijk het plan was, in zee gedumpt, maar op Staten Island begraven.

Een Newyorks schoolmeisje betast een van de baleinen waardoor Mevrouw Haroy bij leven en welzijn haar voedsel filterde

Een preparateur behandelt Mevrouw Haroy tegen ongedierte; de betonnen en stalen constructie is duidelijk te zien

Het onwaardige einde van Mevrouw Haroy, zoals de maker van deze foto, Joel Landau, het omschreef

De concurrerende vinvis Jonas hield het verrassenderwijs veel langer uit: na Rotterdam was hij te zien in Schoonhoven, Rhenen, Wageningen, Arnhem en, na een uitstapje naar België (Brussel, Antwerpen en Gent), ook nog in Bergen op Zoom, Dordrecht, Zaandam, Alkmaar, Beverwijk en Amsterdam; dit alles vond plaats in een paar maanden tijd, want in maart 1953 was Jonas alweer terug in Rotterdam: rottingsverschijnselen aan buikwand en huid maakten het noodzakelijk om hem een stalen skelet aan te meten. Tevens werd er in zijn binnenste een koelsysteem ingebouwd, niet alleen om verder bederf tegen te gaan, maar ook om het mogelijk te maken naar warmere oorden af te reizen. Zo gezegd, zo gedaan: ook het Belgische, Luxemburgse, Duitse, Zwitserse, Oostenrijkse en Franse publiek kon Jonas met eigen ogen bekijken; hierna vertrok Jonas in april 1954 naar Engeland. Een enorme vrachtwagen, die in het Gelderse Wijchen was gebouwd, maakte een verdere triomftocht door Europa en Noord-Afrika mogelijk: opnieuw Oostenrijk, Italië en zelfs Tunesië en Egypte werden aangedaan, tot Jonas in 1964 weer in Nederland (o.a. Gouda, Rotterdam en Leeuwarden) te bezichtigen was. Via het keelgat kon men nu zelfs tien meter diep in het binnenste van de vinvis doordringen; middels luidsprekers kon Fred Emmer, de legendarische nieuwslezer, daarbij tekst en uitleg geven.
Na de voortzetting van de tournee, ditmaal door Zuid-Afrika, Japan, Engeland, Zweden, Denemarken en Finland, bezocht Jonas in 1975 voor de laatste keer ons land, maar ditmaal was de veranderde tijdgeest speurbaar: er waren kritische geluiden te horen en ook het Wereld Natuur Fonds nam afstand van de reizende tentoonstelling. De natuurorganisatie vond het niet meer acceptabel om met een dode walvis mensen ervan te overtuigen dat walvissen niet langer mogen worden doodgemaakt. Ondanks de kritiek stond Jonas van 15 tot 25 mei op de Dam in Amsterdam. De geconserveerde walvis zag er na al die jaren niet best meer uit, maar dat kon het publiek weinig deren. In navolging van Mevrouw Haroy deed Jonas ook Leiden aan, waar hij enkele dagen te zien was op de Lammermarkt. Dat was dus bijna vijfentwintig jaar nadat Mevrouw Haroy op het Leidse station tentoon was gesteld. Na Leiden ging de tocht verder naar Scheveningen, waar Jonas van 24 juli tot 3 augustus was te bezichtigen op de Promenade. En daarna eindigt Jonas’ spoor: zou zijn skelet in een museum te bewonderen zijn, zou hij in zee gedumpt zijn of misschien wel ergens begraven liggen? Noch het Dansk Zoologisk Museum in Kopenhagen noch het Hvalfangstmuseet (Walvisvangstmuseum) in Sandefjord (Noorwegen) kan of wil een antwoord geven op deze prangende vraag.

Rotterdam, 1952: vinvis Jonas

De in Wijchen gebouwde truck, waarmee Jonas door Europa werd vervoerd

Advertentie uit Leidse Post, juni 1975

In ieder geval is het duidelijk geworden dat Leiden steeds terugkeert in het verhaal van de walvis, zodat het niet meer dan logisch is dat de arme Arie Roos het slachtoffer wordt van grappen over zijn walvisomvang, uitgerekend in een trein naar Leiden. De cirkel wordt pas helemaal rond als er van 15 oktober 2010 tot en met 21 augustus 2011 een tentoonstelling over walvissen wordt gehouden in NCB Naturalis, natúúrlijk in... Leiden!

Augustus 1901. Een gloeiend hete zuiden wind blaast over de golf van Aden. Als een reusachtige vuurbal staat de zon boven de prachtige oosterse stad, waarnaar de golf is genoemd. In deze anders zo drukke stad heerst een weldadige rust. Iedereen heeft een beschermend plekje gezocht voor de laaiende hitte van de verzengende zonnestralen. Enige mijlen ten westen van de grote Karavaanweg, die van de kust af naar het binnenland voert, ligt, half verscholen tussen een gordel van twintig meter hoge palmen, een reusachtige villa. Men moet wel schatrijk zijn, om zo’n buiten te kunnen bewonen. En inderdaad, de bewoner is schat- en schatrijk. Het is niemand minder dan de grote Sha Mohammed Abdul de zestiende, die hier de scepter zwaait.
Niet alleen over de talrijke slaven en slavinnen, maar ook over zijn veertig vrouwen. Op zijn veertiende jaar huwde hij een beeldschoon meisje uit het geslacht der Ratschils, en traditie getrouw kreeg hij ieder jaar op zijn trouwdag een nieuwe bijvrouw ten geschenke. Nu, op vijf en vijftig jarige leeftijd was zijn harem een van de grootste in het land, en bovendien kon hij er groot op gaan, de mooiste vrouwen te bezitten die er in het land en ver daar buiten te vinden waren.
Lul en vadsig ligt de vette Abdul, wiens omvang even kolosaal is als zijn vermogen, op een rustbed. Zelfs hier in deze kamer, die speciaal is ingericht om de zon buiten te houden, heerst een ondragelijke hitte.
Twee jonge slavinnen zijn uren achtereen bezig hun heer met lange kleurige waaiers enige koelte toe te wuiven, maar het blazen en puffen houdt onverminderd aan. Tegen alle etiketten in, heeft Abdul zijn tulband afgezet. Vol ontzetting staren de jonge meisjes naar het reusachtige hoofd, zo rond, kaal en rood als een billardbal. Even vergeten ze de zweetdruppels, die over hun naakte bruine lichamen lopen. Heimelijk knipogen ze tegen elkaar, er echter wel voor zorgend, dat de waardige Abdul niets merkt van hun heimelijke pret.
„Ik wil ijs!”
„Zeker hoge gebieder.”
Eén van de meisjes rent naar de gong, waar ze luid en dringend enige malen op slaat. Direct is ze weer op haar plaats, niet anders verwachtend, dan dat meteen de gordijnen op zij zullen gaan, om de schone Marja door te laten met het ijs. Maar de seconden vergaan. Het wordt een halve minuut, een hele, maar.... geen Marja.
„Ik wil ijs, en wel direct verstaan?”
„Er is reeds besteld, mijnheer!”
„Wat heb ik aan bestellen .... ik moet direct ijs. Geef me de roede en haal die oproerige Marja hier. Ik zal haar voor ieder seconde dat ze telaat is een kastijding geven, die haar voor goed zal heugen.”
„Jawel heer.”
Direct is de jonge slavin weg, maar ver komt ze niet, want nauwelijks heeft ze het gordijn achter zich gesloten, of ze voelt een zware hand op de dikke lippen. Tegelijk wordt ze van de grond opgetild en weg gedragen.
Abdul ligt met de tong half uit zijn mond, de kleine varkensoogjes toegeknepen te wachten op de terugkomst van de twee meisjes, maar hij wacht tevergeefs. De aderen op zijn voorhoofd worden dik van woede. Ongehoord is dat. Met zijn roede slaat hij naar het meisje, dat de opkomende woede vrezend, met dubbele ijver haar waaier heen en weer beweegt.
„Ga kijken waar die twee blijven. Maar heb het lef niet ook weg te blijven, want ik sla het vlees van je gebeente, begrepen?”
Maar ook op de terugkomst van de tweede slavin zal hij tevergeefs wachten. Want ook haar valt dezelfde behandeling ten deel, die haar voorgangster heeft ondergaan. Als ze het vertrek van de vrouwen wordt binnen gedragen, gaat er een hoeratje op.
„Ziezo, nu hebben we ze allemaal hier. Laat nu de hoge en waardige gebieder maar klaar stomen in zijn vet.”
„Maar Marja, denk aan de gevolgen.„
„Wat gevolgen. Lieve dames, moeten wij ons nu maar alles laten welgevallen? Moeten wij allen maar steeds klaar staan, om mijnheer zijn lusten te bevredigen? Zijn wij ook geen vrije mensen? Moeten wij ons maar laten slaan en kastijden, als het de Grote Gebieder behaagt. Gisteren heeft hij zijn jongste vrouw beestachtig mishandelt.”
„Foeiiiiii.... vertellen Marja.
” „Gisteren moest ik zijn jonge vrouw bij hem brengen. Zoals het behoort, kwam zij gesluierd. Direct toen we binnen kwamen schreeuwde hij haar toe, dat ze de sluier af moest doen. Notawa voldeed direct aan zijn verzoek. Voorzichtig nam ze de naalden uit de sluier, stak die tussen de lippen, en vouwde voorzichtig de kostbare sluier op. Zolang kon de gebieder niet wachten. Hij stomde op Notawa toe, en drukte zijn vette lippen op de hare, geen erg hebbende in de naalden. Zo woedend werd dat loeder toen, dat ie de karwats greep, en Notawa’s lichaam bewerkte, tot het bloed te voorschijn kwam.
Kunnen jullie dat goed vinden? Denk er aan, vandaag ik, morgen gij. Ik houd niemand tegen. Wie terug wil gaan naar deze waardige beul, kan rustig naar hem toegaan. Liefhebbers?”
Niemand verroerde zich. De verontwaardiging was algemeen. Met algemene stemmen besloot men, geen hand meer uit te steken, geen kus meer te accepteren, en niets meer te velen van Sha Mohammed Abdul de zestiende.
Nog waren de gemoederen niet tot bedaren gekomen, als er wild op de deur wordt gebonsd. „Maak ogenblikkelijk open. Ik Uw heer en gebieder gelast het U.”
Niemand verroert een vin. Maria, groot en slank boven de anderen uitstekend, heeft haar vingers op haar lippen gelegd.
„Maak open!”
„De deur is gesloten, waarde Abdul.”
„Wie heeft de grote onbeschaamdheid mij met Abdul aan te spreken?”
En op een wenk van Marja klinkt het in koor:
„Wij, de vrije vrouwen van Aden.”
„Wel verduiveld .... dat is .... dat is .... muiterij, oproer.”
De arme dikke Abdul kan haast niet uit zijn woorden komen van woede.
Voor de laatste maal….. maak die deur open, Ik zal jullie ranselen tot er geen druppel bloed meer in jullie lichaam zit. Maak open! ! !”
„Neen!”
„Wel verduiveld.... !”
Dol van woede gooit hij zijn volle twee honderd pond tegen de triplex deur, die krakend uit zijn voegen vliegt. Met een vaartje schiet hij tussen de spijlen door, en ploft met zijn volle gewicht tegen de grond.
Een luid hoera stijgt op van alle kanten en voor de dikke man zich moeizaam op kan richten, springen vier potige schaarsgeklede vrouwen boven op hem en blijven rustig zitten, tot hun belager geen adem meer heeft en de wanhopige strijd moet staken. Zijn twee-en-dertigste vrouw, een flink uit de kluiten geschoten jonge meid, zit met haar enorme zitvlak boven op zijn kaal rood hoofd en ze is niet van zins er af te gaan, voor Abdul om genade heeft gesmeekt.
„Genade .... genade .... ik stik ....”
„Is anders niets aan verloren, Abdul. Je verdient immers niets anders nadat je ons zo hebt mishandeld. Ben je Notawa soms vergeten? Hè.”
In naam van Mohammed, mijn voorvader.... ik heb het niet zo gemeend.... ”
„Kan zijn, maar intussen waren haar zachte billekes bont en blauw. Kinderen.... luister. Straf moet zijn, niet waar? En daar onze lieve Abdul zo’n voorliefde heeft voor een slag met de roede, stel ik voor, dat wij allemaal één flinke tik op zijn dikke achterste geven. leder één tik, en dan beloven we weer als zoete lammetjes zijn slaapkamer met hem te delen. Afgesproken?”
Van alle kanten kreeg de dikke twee en dertigste vrouw bijval. De ogen van de anders zo lieve onschuldige vrouwtjes schitterden van het heilig vuur der zoete wrake. Alleen de ogen van de arme Abdul schoten geen vuur, maar vulden zich met grote dikke tranen.
„O, machtige grote profeet.... Maak Uw trouwe volgeling niet ten schande aan de hele wereld. Trouw onderhoud ik steeds Uwe geboden. Nooit eet ik varkensvlees, als er iemand bij is.... Altijd doe ik trouw de voorgeschreven gebeden, als er iemand naar mij kijkt. Gij grote Mohammed zult niet dulden, dat de hand van een onreine mijn rein vlees belaagt.”
Zo jammerde hij voort, maar waarschijnlijk was de grote profeet een beetje doof, of hij was even weg een kleine boodschap doen. Hoe het ook zij, er kwam geen reddende hand. En zo kon het gebeuren, dat de vier sterkste vrouwen de sultan heel netjes van zijn klederen ontdeden, terwijl de twee jonge slavinnen werden weggestuurd.
De eerste vrouw, die haar zoete wraak mocht uitvieren op twee honderd pond naakt vlees, was de arme Notawa, die extra voor dit doel uit haar bed werd gehaald. Vol strijdlust nam ze de roede in haar kleine stevige handje en liet die met zoveel kracht op het waardige achterdeel van Mohammed de zestiende neerkomen, dat deze sterretjes zag en niet anders geloofde, dan dat de wereld verging.
Hij krijgt echter geen tijd om op adem te komen, want direct staan er tien anderen klaar om de roede over te nemen. Na de achtste slag echter, zakt het lijdend voorwerp als een zoutzak in elkaar. En dat was wel het beste wat Abdul doen kon, want op slot van rekening waren zijn aanranders maar kleine zachte lieve vrouwtjes, met een klein medelijdend hartje, Toen zij dan ook hun arme gebieder zo hulpeloos als een naakte baby op de grond zagen liggen, was hun wraak vergeten, hun ogen vulden zich met kleine pareltjes. Arme.... arme Abdul.
Van alle kanten werden dikke kussens aangedragen, om het Abdul gemakkelijk te maken en ten teken dat hij weer in ere was hersteld, werd hem de grote tulband op het hoofd gezet. Met lieve zachte handen werd zijn getuchtigd vlees met zalvende riekende olie in gewreven. Omdat het niet paste, dat hun heer naakt voor hen lag, en zij zelf gekleed waren, werden sluier enz. netjes opgevouwen, en ter bezegeling van de nieuwde liefdesovereenkomst tussen Sha Mohammed Abdul de zestiende en zijn veertig vrouwen, knielden de laatsten, de handen zedig voor de borst gekruist, voor de grote Gebieder neer en drukten een hartstochtelijke kus op de vette dikke lippen.

De bewoner van de kamer naast de mijne in het pension „de Tulp” had voorgoed afscheid van ons genomen. Na het avondmaal zaten de pensiongasten rond de grote tafel en luisterden allen naar hem, die zijn laatste uurtjes te midden van ons was. Hij vertelde van zijn nieuwe baan in Rotterdam, van zijn nieuwe kosthuis dat hij daar, na veel zoeken had gevonden. Het. waren een paar gezellige uren geweest, al was het een afscheid. Langzamerhand waren we van ons oorspronkelijke onderwerp afgedwaald en hadden wij een groot aantal gebeurtenissen uit het verleden opgehaald. Ik zeg wij, omdat ik met hem mee kon praten. In de jaren dat wij samen in dit pension waren geweest, waren we niet alleen goede buren, maar ook dikke vrienden. Onze verhalen brachten onze toehoorders vaak aan het schateren en soms waren zij zelfs oorzaak dat onze hospita en de vrouwelijke pensiongasten een kleur kregen. Maar daar letten wij niet op. We waren onder ons en vertelden de waarheid. Veel te snel sloeg dan ook het klokje van gehoorzaamheid en moest mijn vriend naar het station. Handen werden geschud; goede wensen over en weer gewisseld en dan was het tijd om te vertrekken. Natuurlijk bracht ik hem naar de trein. Onderweg beloofden we elkaar plechtig onze vriendschap niet te verzaken en elkaar regelmatig te schrijven.
Op het perron drukten we elkaar stevig de hand en toen stapte mijn vriend in de gereedstaande trein. Op het balcon van de wagon draaide hij zich nog eens om, zwaaide en riep: „Nu doet het luikje ook geen dienst meer!”
Onderweg naar huis overdacht ik zijn woorden. Vreemd dat we daar nu juist op het laatste moment aan, moesten denken. Allang wisten we dat dit afscheid zou komen en geen van beiden hadden we aan dat luikje gedacht.
Wat was het geval?
Lang, zeer lang geleden waren we op de gedachte gekomen uit de muur die onze kamers van elkaar scheidde, een steen te halen. We konden dan ook, wanneer we op bed lagen, met elkaar spreken, daar onze bedden tegen deze muur stonden. We hadden het luikje keurig gecamoufleerd en niemand zou onze „directe verbinding” ook maar hebben vermoed. De afsluiting zat in mijn kamer en dat vond ik, nu ik zo over de woorden van mijn vriend nadacht, een geluk.
Mijn gedachtengang bracht mij ineens tot de vraag of de kamer al verhuurd was en aan wie?
Thuisgekomen stak ik mijn hoofd door de salondeuren, zei de daar aanwezige pensiongasten goede nacht en ging naar mijn kamer. Ik wilde alleen zijn.
Boven gekomen trok ik mijn jas uit, legde deze op een stoel en ging op mijn bed zitten. Ik overdacht deze avond. Ik voelde dat ik veel zou missen nu mijn vriend zo ver weg was. Ook zag ik, toen ik mijn kennissenkring in gedachte de revue liet passeren, daar niemand bij, die zijn lege plaats in zou kunnen nemen.
Plots werd mijn aandacht getrokken door enig geluid in de kamer van mijn vriend. Zou er iemand zijn? De hospita voor inspectie? Dolly, het meisje-voor-alles, voor een grote schoonmaak? De nieuwe huurder?
Vreemd eigenlijk, dat dergelijke vragen een mens zo nieuwsgierig kunnen maken. Ze blijven je maar bestormen en schreeuwen om een antwoord. Maar hoe kun je daar zo maar ineens aan voldoen? Ik kan toch niet naar beneden gaan om te vragen wie er in die kamer is? Ik heb toch niets ermee te maken. Per slot is mijn vriend weg en de kamer vrij. Daar mag nu iedereen komen.
Hoor! Weer dat geluid! Daar loopt iemand heen en weer. Wie? Ja, wist ik het maar. Wat voor een geluid is dat? Oh, niets bijzonders. De klik van een koffersluiting. Dan moet dat de nieuwe huurder zijn. Wat voor iemand zou dat zijn?
O, wat vervelend! Nu komen weer die vragen. Steeds meer en steeds dringender worden ze gesteld. Het wordt een marteling. Ik loop de kamer op en neer. Ik voel mijn hart bonzen. Dan, plots, denk ik aan het luikje. Dat is de oplossing! Gevaarlijk? Och, nieuwsgierigheid is net als liefde. Ze doet je handelen zonder te denken.
Voorzichtig schoof ik het luikje open; een klein eindje maar; net genoeg om te kunnen kijken. Ik zag een jonge dame bezig de sprei van haar bed op te vouwen. En wat voor een dame was het! Ze had een prachtfiguurtje en gitzwart haar. Ze legde de sprei op de stoel bij de tafel. Toen, oh schrik, zag ik dat zij haar japon uittrok. Dat ik daar getuige van was, speet me en ik wilde dat luikje sluiten. Ja, dat wilde ik, maar.... ik kon niet. Zo juist had ze haar onderjurk uitgetrokken en wat ik toen zag, was zo fascinerend, dat ik alles vergat. Ook het sluiten van het luikje. Ik zag een prachtvrouw, slechts gekleed in een bustehouder, klein broekje, nylons en zwarte schoentjes met hoge hakjes. Wat kwamen nu haar vormen mooi uit. Ik voelde me warm worden. Van schaamte? Mijn „onderwerp” ging op een stoel zitten; trok schoenen en kousen uit. Nu staat ze weer op; ontdoet zich van het restant van haar kleding. Het gaat wel wat langzaam, vind ik. Eigenlijk tergend langzaam? Waarom? Eindelijk heeft ze alles uit. Leuk, ze blijft zo staan, met haar rug naar mij toe. Nu draait ze zich. Langzaam, als een mannequin. Ze doet haar handen achter het hoofd. Oh! Oh! Wat een plaatje. Het is haast niet te geloven dat het werkelijkheid is. Maar wat is dat. Het lijkt of ze wankelt. Wat doet ze vreemd met haar ogen. Hoort, hoe ze zucht. Daar wankelt ze weer, zakt in elkaar, valt voorover, blijft liggen. Wat kan dat zijn?
Een flauwte?
Ik maak me ongerust. Durf niet af te wachten. Ren mijn kamer uit, de hare binnen. Ik loop op haar toe; draai haar op de rug; grijp een kussen, leg dat onder haar hoofd.
„Juffrouw,” roep ik zacht.
Gelukkig, ze hoort me. Ze opent de ogen, glimlacht.
„Hoe gaat het er mee?” vraag ik.
„Best,” zegt ze.
„Wat scheelde U zo plots?”
„Niets” luidde haar antwoord.
„Niets? Maar U zakte toch in elkaar?”
„Ja, dat is zo! Toen ik merkte dat ik bespied werd, dacht ik na. Wat moest ik doen? Gillen? Ten slotte kwam ik tot de conclusie, dat ik U in mijn kamer moest zien te lokken. Dan kon U.... mij beter zien en ik had er misschien ook wat aan.” Toen ik haar in de vroege ochtend verliet, fluisterde ze heel lief:
„Dag Fred, tot kijk! Als je weer eens gluurt, moet je het licht in je kamer uitdoen. Anders val het zo op!”

Life is but a play.
All the world’s a stage,
And all the men and women merely players:
They have their exits and their entrances.
(„As You Like It” - Shakespeare)

„Niemand kan álles verzinnen; af en toe moet er iets waars bij zijn.” (Vrij naar Johannes Ludovicus Henricus Prins).
De beschrijving die Willy van der Heide van het gehucht Ronduite geeft, is te correct om verzonnen te zijn: Willy moet Ronduite ooit zelf bezocht hebben. Gezien het feit dat niet alleen „Kabaal om een varkensleren koffer”, maar ook „De avonturen van Waltertje Waerachtig en den wilden Waman” zich afspeelt in en om genoemd gehucht, moet Willems bezoek aan de dijk tussen de Beulaker en de Belter Wijde zich in elk geval vóór 1943 hebben afgespeeld, maar hoogstwaarschijnlijk zelfs nog minimaal vijf jaar eerder: na zijn huwelijk en het begin van de Tweede Wereldoorlog zal hij geen gelegenheid hebben gehad om de kop van Overijssel te bezoeken.
Eind vorige eeuw bezocht ik zelf Ronduite en - verwend kreng als ik ben - hou’ ik absoluut niet van kamperen, maar voor degenen die dat wel doen, lijkt deze omgeving mij uitermate geschikt. Dat maakt het voor mij aannemelijk dat Willy in zijn jeugd hier ooit gekampeerd heeft en de hier opgedane indrukken jaren later heeft verwerkt in de twee genoemde boeken. Hieronder een korte impressie van het Ronduite van de jaren ’90.

Kaartje van de omgeving.

De dijk die de Beulaker (rechts) van de Belter Wijde (links) scheidt. De asfaltweg ligt er nog steeds, maar het voormalige weiland ernaast is inmiddels begroeid met bosschages.

De brug is allang geen houten brug meer (zoals in „Kabaal om een varkensleren koffer”) en komt dus helaas niet in aanmerking voor een Bob Evers Monument-bordje.

Het haventje van Ronduite en in de verte de Beulaker Wijde. Hier lagen ooit de huurbootjes die „Zwartsnor” Van Busekom netjes (mét briefje) en Jan en Arie iets minder netjes (zónder briefje) leenden.

De woonboten naast de dijk. Helaas had ik geen geit ter beschikking om uit te vissen welke van deze woonboten bewoond werd door een kunstschilder, slechts gekleed in een paarse zijden pyjama en een baard.

Er kwam een sportief gekleed meisje binnen. Haar blonde haar was kennelijk in de war geblazen door de wind in een snelrijdende, open auto. Ze droeg een witte trui, waarover een suède leren autojasje met olievegen erop.