Nu er eindelijk, voor zover wij weten voor het eerst in de geschiedenis, een beeldje van Willem is vervaardigd, wordt het wellicht tijd om een - zeer waarschijnlijk onvolledig - overzicht te geven van de kunstenaars die Willem W. Waterman hebben weergegeven. In dat overzicht heb ik geen foto’s van Willem opgenomen, omdat een overzicht daarvan te uitputtend is en bovendien alleen maar incompleet kan zijn, heus niet omdat ik professionele foto’s van bijvoorbeeld een Frans Verpoorten jr. geen kunstvorm acht.
Aanvullingen op deze kleine expositie van Willem als kunstobject zijn natuurlijk altijd van harte welkom!

1. Anoniem (Ellen Bottenheim-Niemer?) :

Allereerst treffen wij op de laatste pagina van het blaadje Cash, nummer 47, een advertentie aan waarbij een blote juffrouw reclame maakt voor een uiterst ranzig artikel in het volgende nummer. Aan de muur achter deze niet-geknakte juffrouw hangt de hier afgebeelde tekening waarin wij moeiteloos onze eigen Willem herkennen; aangezien dit soort blaadjes volgens de legende alleen maar gekocht worden vanwege de goede interviews heb ik de juffer en haar foute bezigheden maar weggehaald en alleen de tekening van Willem in deze Nieuwsbrief opgenomen.
De tekening hing ooit op Willems werkkamer in Den Haag, maar of ze nu nog bestaat en zo ja, waar ze is, is onbekend. Die aanwezigheid van de tekening op Willems werkkamer werpt, in combinatie met de aanwezigheid van dit juffie, een nog eigenaardiger licht op Willems relatie met Marjon Niemeijer: „De avonturen van Willem lieten haar [Marjon, red.] Siberies en er was maar een voorwaarde aan verbonden: geen enkele vriendin van Willem kon ongestraft haar huis betreden. Wanneer een of ander avontuur Willem teveel werd, was zijn geijkte recept zijn geliefde mee te nemen om kennis te maken met zijn vrouw. Als een soort prooi werd het slachtoffer dan door Willem meegetroond naar zijn huis waar zij met dodelijke koele Haagse intelligente hooghartigheid psychies aan flarden werd gescheurd. Dit was de prijs. Willem was meestal direct van een hem te lastige vriendin af en zijn vrouw smaakte het genoegen van een triomfantelijke overwinning: de verstandhouding tussen de beide echtlieden bleef goed,” schreef Ab Pruis lang geleden („Het Stinkdier”, p. 40).
Ook in Cash 29 (p. 68) zien we een (klein deel van) deze tekening; op de voorgrond zit - een andere (?) - juffer die zich uitkleedt; zij zit vóór de tekening op een bed, hetgeen ook op het begrip „werkkamer” een wat apart licht werpt.
Hoe dan ook: we zien Willem gekleed in een coltrui en een colbertje; afgaande op de grootte van de tekening in combinatie met die van de afgebeelde gekke juffrouw moet het gaan om een tekening (vermoedelijk gemaakt met houtskool op papier) op A3-formaat. Als titel staat er een onleesbaar woord en dan „W.W. Waterman”; de maakster heeft in elk geval een voornaam die sterk lijkt op de naam Ellen, maar de achternaam is niet te ontcijferen: die is in elk geval te kort om Bottenheim-Niemer of Niemer (zie het artikel „De Stad en de Dichter” in de vorige Nieuwsbrief) te kunnen zijn; mogelijkerwijze staat er wel „Ellen B.-N.”, maar dit zou dan om een unicum gaan: Ellen Bottenheim-Niemer signeerde haar schilderijen met haar volledige naam of met de afkorting „EBN”, maar nooit met „Ellen B.-N.”. Als jaartal is 1970 (of 1976?) aangegeven; in het colofon van het betreffende nummer van Cash staat het jaartal 1975, maar dat moet een vergissing zijn, want ergens in het blaadje is een ansichtkaart opgenomen die uit 1976 dateert.
Al met al lijkt dit niet bepaald het soort tekening waar een kunstmagneet warm voor loopt, dus dat zullen wij als amateurs dan ook maar niet doen. Bovendien levert de tekening alleen maar vragen op, dus we gaan snel naar de volgende artistieke weergave van Willem.

In het blad De Nieuwe Clercke publiceerde Willem delen van zijn autobiografische roman „Toen ik een nieuw leven ging beginnen en andere waargebeurde verhalen uit de jaren 50”. In nummer 4 (12 maart 1977) verscheen onder de auteursnaam Willem van den Hout het verhaal „Het jasje van Karel Sijmonds”, dat vergezeld ging van de eerste drie hierboven afgebeelde tekeningetjes; de tekeningen waren gesigneerd met de Griekse letter β. In nummer 6 (28 mei 1977) verscheen onder de auteursnaam ‘Willem Sophokles Waterman, tevens Willy van der Heide’ - Hee! Alweer een nieuw pseudoniem! - het verhaal „Toen ik een nieuw leven ging beginnen... (Worsteling van een man met zijn Noodlot)”, aflevering twee, met daarin de laatste drie tekeningetjes. Waar we bij de eerste drie tekeningetjes een nette Willem in opeenvolgende stadia van zijn leven zagen, zien we nu een uiterst slordige Willem, met als titels „Dikkie en de Dingen die Branden” (Willem met een brandende sigaar in zijn mond), „Dikkie en de Dingen die Snijden” (Willem met een uit de kluiten gewassen stel snijtanden) resp. „Dikkie en de Dingen die Breken” (Willem met een gebroken bril). Zoals in het verhaal wordt uitgelegd, plande Willem onder deze titels twee vervolgdelen op zijn educatieve werkje „Dikkie en de Dingen die Branden”; ook onder deze tekeningen staat weer de letter β, maar bij de laatste tekeningen staat de opmerking: „Tekeningen Fred Bakker.”.
Fred Bakker verzorgde vaker illustraties in De Nieuwe Clercke, maar ook in boeken van Driek van Wissen en Jean-Pierre Rawie, die beiden ook betrokken waren bij dit blad.

3. Eppo Doeve :

Deze tekening met waskrijt op papier draagt de indrukwekkende titel „De levens-waarnemer Waterman-Van der Heide, zoals bij Scheltema zélf waargenomen door Eppo Doeve”.
Scheltema is het bekende café-restaurant op de Nieuwezijds Voorburgwal in Amsterdam dat van oudsher vooral bezocht werd door journalisten en schrijvers; onder hen natuurlijk ook onze besnorde veelschrijver: tenminste, zolang hij in een café te handhaven was en zijn AQ (Alcoholquotiënt) zijn IQ niet ál te zeer had aangetast. Jozef Ferdinand „Eppo” Doeve (1907-1981) was, al zou je dat aan bovenstaande tekening misschien niet direct aflezen, een begenadigd tekenaar en schilder. Van zijn hand komt het portret van Hugo de Groot, dat jarenlang het Nederlandse tientje sierde, maar ook de reclameposter van de ober van Heineken; hij illustreerde ook tijdschriften zoals Elseviers Weekblad, de AvroBode en de Haagsche Post. Na ’s mans dood op 11 juni 1981 werden in zijn huis stapels tekeningen ontdekt, tot achter de verwarming aan toe: achteloos weggestopt, maar niet weggegooid.
Over bovenstaande tekening schrijft Willem in een brief van een woensdagavond in februari 1977 aan zijn De Nieuwe Clercke-compagnon Driek van Wissen het volgende: „Ik heb een pracht van een caricatuur van mijn lachwekkend gelaat, bij Scheltema neergeslingerd door Eppo Doeve. Crayon. Die heb ik de vorige week naar onze fotograaf gebracht, met opdracht daar een clicheerbare harde afdruk van te vervaardigen. Zodra ik deze heb, zend ik deze op.” De terminologie „levens-waarnemer” die Eppo Doeve gebruikt om Waterman te omschrijven, is mooi en passend: Willem nam inderdaad álle facetten van het leven waar, vaak als deelnemer aan die facetten, maar altijd als nauwgezet chroniqueur van alles wat het leven te bieden had.
Deze acht tekeningen zijn allemaal leuk en aardig, maar eerlijk gezegd niet de moeite waard om er de kap van je tomaatrode Ferrari „van ver voor de oorlog” (sic!) voor open te schroeven, om over het vermoeiende karwei van het verstoppen ervan in de vleugels van een sportvliegtuigje of het verpakken en smokkelen in zinken kokers op schepen van Rederij Roos maar helemaal te zwijgen. Anders wordt het wellicht bij de volgende kunstwerken..

4. Adrian van Loon : „Willem W. Waterman”

Na de delen 5, 8, 11 t/m 15, 25, 26, 27 en 50 is „De perikelen van kolonel Prins” pas het twaalfde deel van de Bob Evers-serie dat zich geheel (of althans grotendeels) binnen de grenzen van het Koninkrijk der Nederlanden afspeelt. Iets meer dan één op de vijf delen dus. Niet slecht voor een „internationaal” aandoende serie. Maar toch... ergens blijven de delen die in Nederland spelen het leukste, juist omdat het allemaal zo herkenbaar is en al is het Nederland van „Rumoer in een rustgebied” en „De perikelen van kolonel Prins” een heel ander Nederland dan dat van „Drie jongens en een caravan” of „Een klopjacht op een kapitein”: het is en blijft onmiskenbaar Nederland.
Het boek speelt zich grotendeels af in Odiliapeel; de naam van het dorp zegt het al: in de Peel dus, dat merkwaardige stukje veengrond op de grens van Noord-Brabant en Limburg, dat ’s avonds zo mooi „in brand” kan staan volgens Jack Poels (Rowwen Hèze), een lied dat eenzelfde nostalgie uitstraalt als de Bob Evers-serie. Nu is Nederland maar klein, maar toch duurt het tot op bladzijde 63 voor de drie jongens in Odiliapeel zijn gearriveerd: zo maakt Bob een omweg via Alkmaar (alwéér nostalgie ten top voor de Bob Evers-lezer) en Arie via Uddel (alwéér nostalgie ten top voor de Pim Pandoer-lezer). Omwegen zijn niet de enige oorzaak van die lange reis: eerst moeten de knapen natuurlijk uitvoerig op de hoogte worden gebracht waarom zij zich naar Odiliapeel moeten begeven. Na klusjes voor pa Roos in Mexico en voor pa Evers in Pennsylvania is het nu de beurt aan pa Prins om de jeugdige rabauwen aan het werk te zetten. Kolonel Prins’ huishoudster Marianne heeft namelijk van een neef een huis geërfd in Odiliapeel. Voor zij deze erfenis aanvaardt, wil zij haar toekomstige bezit eerst bekijken: een begrijpelijke zwakte. Daar hebben meer erfgenamen last van; maar wat Marianne wantrouwig maakt, is dat ze door een grote man weggejaagd wordt van haar eigen geërfde huis. Dat is inderdaad een dusdanig rare situatie, dat Jan, Bob en Arie meteen in actie komen omdat ook zij het naadje van de kous willen weten.
Door een handigheidje weet eerst Arie in het huis door te dringen, waar een gekke kunstschilder blijkt te wonen, die ogenschijnlijk niets anders doet dan de tien beroemdste schilderijen ter wereld na te schilderen. Een kunstzwendel lijkt dit niet te zijn, want alle nagemaakte schilderijen hebben een ander formaat dan de originelen. Wat is er dan wel aan de hand in dit geheimzinnige „huis van de neef van Marianne”? Even later weten Jan en Bob binnen te sluipen in de stallen die bij het huis horen; ze vinden het er maar vreemd ruiken. Als lezer denk je - net als Jan en Bob - meteen aan drugs of een xtc-laboratorium, maar dat blijkt toch niet het geval te zijn. Jan en Bob vinden nagemaakte pakjes Belinda en wederom gaat ons hart sneller kloppen van pure, onversneden nostalgie: de tekening van de blonde vrouw op de pakjes Belinda is van niemand minder dan Frans Mettes, een naam die voor de gemiddelde en zelfs beduidend minder gemiddelde Bob Evers-liefhebber geen nadere toelichting behoeft!
Het geheimzinnige gebeuren in en om het „huis van de neef van Marianne” heeft dus iets met sigaretten te maken. Hoe de vork precies in de steel zit, hopen we in een volgend deel te lezen, want „De perikelen van kolonel Prins” is nog maar het begin van een trilogie, die volgend jaar voortgezet en afgerond zal worden met alweer twee nieuwe delen: „Spektakelstuk van Fons de Schilder” en het nog titelloze deel 57. Het zijn mooie tijden!
Net als deel 54 begint het verhaal van deel 55 al op blz. 3 en in beide delen staat op blz. 2 een merkwaardig foutje: bij het copyright staat het jaartal 2014 vermeld in plaats van 2015. Een kniesoor die hierop let, natuurlijk; maar is het niet de taak van een recensent om een kniesoor te zijn?
Peter de Zwaan, „De perikelen van kolonel Prins”, Uitgeverij Zwarte Zwaan, 2014 (sic!). ISBN: 9789082052350.

Broeders en zusters,

Vandaag zijn wij bijeengekomen in een stad die vele namen kent: Den Bosch, ’s-Hertogenbosch, in carnavalstijd Oeteldonk en vandaag dus „Brabants Bethlehem”. Want wij gedenken het feit dat het afgelopen woensdag honderd jaar geleden was dat er, niet ver hier vandaan, een bijzonder jongetje werd geboren. Een jongetje dat wij later zouden leren kennen als Willy van der Heide, schrijver van de Bob Evers-boeken. Honderd jaar is een hele tijd. En in die periode zijn er heel veel mensen geboren en overleden die allemaal direct of indirect iets met Bob Evers te maken hadden. Ik denk in deze context aan onder andere:

Carla Beringen
Marie-José van den Hout
Henk J. Meijer
Doeska Meijssing
Keith Kanger Snell
Johan van der Ploeg
Peter Schilperoort.

En daarnaast zijn er uiteraard ook mensen overleden uit onze eigen omgeving die niet zo bekend waren, maar minstens net zo belangrijk. Ik verzoek u allen om te gaan staan en enige momenten van stilte in acht te nemen waarbij wij allemaal op onze eigen manier heel even kunnen terugdenken aan al diegenen die ons zijn ontvallen.

Dank u.
We gaan terug naar 1915. Willem van den Hout, alias Willy van der Heide werd geboren. Hij groeide op als een ondernemende jongen. Apenstreken, humor, heel veel pret maken en een ongekende fantasie bleken facetten te zijn die ruimschoots in zijn genen aanwezig waren. Zoals hij het zelf ooit becommentarieerde: „Ik was absoluut geen doorsnee braaf en saai Hollands jongetje.” Zijn opmerkelijke eigenschappen zouden hem later als schrijver bij wijze van inspiratiebron goed van pas komen. Een absoluut hoogtepunt in zijn leven werd gevormd door het moment waarop hij Bob Evers het levenslicht liet zien. Een serie die aanvankelijk moeilijk van de grond leek te komen. Vier gerenommeerde uitgevers, aan wie Willem zijn manuscripten aanbood, lieten weten dat het te on-Hollands was en voegden er doodleuk aan toe dat je zo geen jongensboeken schreef. Willem geloofde echter in zijn werk en hij bleek gelijk te hebben. Een van de voorvaderen uit de Stenvert-dynastie zag er brood in en ging aan de slag. Het effect was verbluffend. De stelling, die Willem zo vaak ventileerde, dat de jeugdige lezer nou eenmaal de beste beoordelaar vormde, werd bewaarheid. Het tandengeknars en het gesputter van de uitgevers die deze kans hadden laten lopen, werd ruimschoots overstemd door het kassagerinkel en de loeiende drukpersen die bijna overuren moesten maken om aan de Bob Evers-honger te kunnen voldoen. Miljoenen exemplaren gingen over de toonbank. Een bibliothecaresse vatte het ooit heel kernachtig samen: „Alleen Sinterklaas presteert het om nog meer kinderen in beweging te krijgen.” Een succes? Ja. Het werd hem echter door velen niet gegund. Jaloerse mensen, gedreven door afgunst alsmede slechte verliezers hadden er geen goed woord voor over. Nooit mocht hij ook maar één positieve recensie ontvangen op zijn werk. Werkelijk alles werd uit de kast gehaald om te proberen Willem en daarmee Bob Evers te torpederen. Maar eigenlijk wist iedereen al van te voren dat al deze pogingen gedoemd waren om te mislukken. Het is dan ook de vraag of al die mensen, die het op Willem als persoon hadden voorzien, werkelijk geloofden dat hun hoogst afkeurenswaardige acties het gewenste resultaat zouden opleveren. In feite vernedereden zij slechts zichzelf. Natuurlijk weten wij van de situaties waarin Willem zich in de nesten werkte door zijn levenshouding die gewoon anders dan anders was. Maar daarbij moet wel worden opgemerkt dat Willem zelf, iedere keer als hij om de een of andere reden in problemen kwam, ook zelf het boetekleed aantrok met een bewoording als: „Het was ook mijn eigen schuld.” Dat getuigt van een geestkracht die weer totaal niet is aan te treffen bij al die personen die stelden dat Willem niet deugde en daarmee zijn werk evenmin. Als wij dit consequent zouden doortrekken, zou de literatuurlijst zoals die op middelbare scholen rondgaat, er maar heel magertjes uit komen te zien.
Toen kwam de dag waarop Willem overleed: zondag 24 februari 1985. Het ging aan de meesten voorbij; slechts één enkele kleine publicatie was enige maanden later waar te nemen. Wat dat aangaat, is de dood van Willem te vergelijken met de situatie waarin men aan het begin van een lange nacht een steen midden in een groot meer gooit. De steen zinkt dan meteen naar de bodem; de rimpeling op het water verspreidt zich naar alle kanten. Echter… toen het ochtendgloren zich aandiende, waren de rimpelingen niet verdwenen. Nee, ze waren gegroeid tot het formaat van een tsunami. En om het figuurlijke aspect te benadrukken: die nacht staat uiteraard voor een periode van vele jaren. Een tijdvak waarin internet zijn intrede deed en eenieder die op de oevers van datzelfde meer zat te mijmeren over die ene schrijver die er niet meer was, ontdekte dat hij daar niet alleen in stond. Ineens bleken er hele legioenen aan gelijkgestemden te bestaan. De tsunami had iedereen in één klap wakker geschud. Er volgden ontmoetingen, kennismaking en vriendschappen tussen mensen die anders wildvreemden voor elkaar zouden zijn gebleven. Er ontstonden zelfs relaties waardoor er nu mensen op deze wereld rondlopen die nooit geboren zouden zijn als Bob Evers niet had bestaan. Wat door alle religies op deze wereld zo wordt nagestreefd en slechts moeizaam lukt, kreeg Willem vele jaren na zijn dood voor elkaar: verbroedering door één en dezelfde fascinatie die hij bij ons allen liet ontstaan.

Voor ik de laatste zinnen zal uitspreken, wil ik broeder Hans Kleppe verzoeken om rond te gaan met de Drosties. En als u deze lekkernij tot u neemt, denk dan terug aan al die keren dat u gelachen hebt toen u de verwikkelingen rondom Jan, Bob en Arie las. Denk ook terug aan Willem die nu al ruim 30 jaar niet meer onder ons is. Uiteraard was dat een triest moment, maar vandaag zijn wij bij elkaar om te genieten van die ene erfenis die ook bij een overlijden hoort en die niet in geld is uit te drukken: namelijk het feit dat wij hier en nu samen zijn en ook terug kunnen denken aan die keren dat wij als kind ziek op bed lagen en wat werden opgevrolijkt door het lezen een gebonden boek of een rood-gele pocket. Het is geen erfenis van een zonderling… het is de erfenis van een wonderling.

Dames en heren, geachte aanwezigen, in het bijzonder Paul van den Hout, de vrucht van Willems schoot - altijd bijzonder eervol u in ons midden te weten - en in deze openingszin ook graag betrekkend de gelouwerde ereleden van het BEG, te weten de heren Hans Kleppe en Ton Kleppe, John Beringen en Roger Schenk, door mij wel aangeduid als „de harde BE kern” - het is mij, kom ik tot de afronding van deze zin - velen zullen nog volgen - in mijn hoedanigheid van voorzitter van het Bob Evers Genootschap, een eer en een genoegen U allen op deze heug’lijke dag, waarop wij de 100ste geboortedag van Wilhelmus Henricus Maria van den Hout gedenken, hier in het mooie Vught toe te mogen spreken.

Helaas zijn de Bestuursleden niet voltallig aanwezig - de heer Meijsing verblijft in zijn geliefde Italië, maar had er veel voor over gehad hier ook te zijn, ware het niet dat het economisch getij voor Geerten ongunstig is, wat - wil ik hier op persoonlijke titel aan toevoegen - duidelijk maakt hoe Nederland placht met zijn grote schrijvers om te gaan.
Bestuurslid Van der Linden is geen schrijver, maar salesmanager van een damesblad voor heren en komt deshalve materieel niets te kort, maar ernstiger, wordt in de steek gelaten door zijn fysieke gesteldheid, die het hem helaas onmogelijk maakt de verre reis van Amstelveen naar Vught te ondernemen.
Neem van mij aan dat Van der Linden en Meijsing in gedachten bij ons zijn.
U zult het dus moeten stellen met Bestuurslid secretaris Verpoorten en mijzelf, beiden op leeftijd maar nog goed ter been, voor zo ver u daarin geïnteresseerd bent.

Het leven, goede vrienden, bestaat uit ups en downs - en voor ik toe ben aan de bijzondere aanleiding van deze Bob Evers-dag, de reden waarom we hier bij elkaar zijn, wil ik kort stil staan bij de downs die de afgelopen jaren sinds de Bob Evers-manifestatie in 2007 in Amsterdam, ook aan enkele van de hier aanwezigen alsmede aan het Bob Evers Genootschap niet voorbij zijn gegaan.

Een eerbiedig saluut breng ik aan de op 9/9/2009 om 9 over 9 overleden Marie-José van den Hout, de geliefde zuster van Willem, die wij ons herinneren als een erudiete dame met een sprankelende persoonlijkheid en een fascinerende levensloop. Zij leeft in woord en beeld voort op haar website - meer dan een website een tijdmachine, waar als je er eenmaal in zit - met tegenzin terugkeert in het heden.

Een jaar later, op 18 juni 2010 verwisselde veel te jong ons Bestuurslid de heer Snell het tijdelijke voor het eeuwige. Een bijzonder mens die, zoals zijn boezemvriend Geerten Meijsing schreef:

„waarschijnlijk niemand van u ooit in levenden lijve hebt gezien, maar hij was wel degelijk aanwezig bij de oprichting van het Genootschap op 6 december 1972, met het begraven van de luchtdichte koker met geheime inhoud in de bouwput onder het destijds verdwenen, en mede dankzij de inzet van het Genootschap later weer herrezen Noord-Zuid-Hollandsch Koffiehuis, alles gedocumenteerd met fotografieën.” Einde quote

Geerten noemde Keith Snell „het meest aanwezig door afwezigheid” - een staat van zijn die - als je er over nadenkt - op het complete BEG van toepassing is, maar dit terzijde.

Levenswijsheid bestaat in het kennen van de dwaasheden des levens, sprak een wijsgeer. (En zo is het maar net, voeg ik daar aan toe.)

En dat brengt mij op het bijzondere feit, de aanleiding dat we hier aanwezig zijn, dat 100 jaar geleden op 3 juni 1915 de schepper van de Bob Evers-boeken in ’s-Hertogenbosch werd geboren. Voldoende reden voor het organiseren van deze feestelijke dag - met als hilarisch hoogtepunt, althans zo zie ik het, het ledigen van een flesje London Tonic in de vaart voor het geboortehuis van Willem W. Waterman.
Dat klinkt als een gedicht van Wim T. Schippers.

Het ledigen van een flesje London Tonic in de vaart voor het geboortehuis van Willem W. Waterman.

Geef toe, een volslagen dwaze handeling, uitgevoerd bij hun volle verstand door hoogopgeleide volwassen mannen, hier aanwezig - en dat mag ik zeggen - want mijn hele loopbaan als bladenmaker is één grote dwaasheid met als uitschieter het prettig gestoorde weekblad De Nieuwe waarin wij de sensationele scoop brachten dat de hemel vol zit en er niemand meer bij kan.

Wat voor de wereld dwaas is, heeft God uitverkoren om de wijzen te beschamen, staat geschreven...
Ik sluit mij in alle eenvoud aan bij deze woorden.

Deze wereld heeft briljante, kunstzinnige en doordachte dwaasheid nodig, gelijk de lucht stikstof nodig heeft om te kunnen ademen.
Er zijn twee soorten van gekken en dwazen, bedacht ik mij - zij die ons in het verderf storten, u hoeft daar de krant maar voor open te slaan - of zij die ons plezier, humor en ontspanning bieden - de stikstof die nodig is om te ademen - u hoeft daar de Bob Evers-boeken maar voor open te slaan.

Wij vieren dan de 100ste geboortedag van een geniale dwaas, een gek, fantast, idioot, zonderling, zot - een heerlijke man - een avonturier, bohémien, gentleman, womanizer en begenadigd schrijver die op zijn geheel eigen wijze - kolderiek, mallotig, dol, getikt, krankzinnig, maf, mal, onnozel, raar, vreemd, bezopen, dom, kluchtig, ongerijmd, onverstandig, onwijs, onzinnig, stom, buitensporig, overdreven, uitzinnig maar zelden betekenisloos vorm en inhoud gaf aan een bijzonder leven dat in 1915 aanving, het jaar waarin de Eerste Wereldoorlog een jaar oud was.
Het jaar 1915 ook waarin de dichter Leo Vroman, de schrijver Arthur Miller, de jazz & swing-muzikant Boy Edgar, de crooner Frank Sinatra en de Hollywood-acteur Orson Welles het levenslicht aanschouwden, mannen waar Willem een grote bewondering voor koesterde.

Over Willem is veel geschreven en besproken - de misverstanden, hele en halve waarheden, geruchten, mystificaties, spoedtelegrammen, dubbele bodems, dubbele levens, dubbele uitsmijters en dubbele jenevers - de biograaf die het bij zijn volle verstand aandurft zich in dat drijfzand te begeven om dat complexe leven in een boek te verklaren, uit te leggen, te onderbouwen en in kaart te brengen, staat voor een onmogelijke bijkans gekmakende opgave.
Een veelbelovend begin maakte de helaas veel te vroeg overleden Johan van der Ploeg - maar als er iemand is die het BEG de vervolmaking van deze mission impossible zou willen en durven toevertrouwen, dan is het wel - hier aanwezig - ons gedreven, maar toch gewoon gebleven Buitengewoon Honorair Lid - Roger Schenk.

Ton Kleppe hiernaar gevraagd roemt Schenks „bijna fotografisch geheugen” en „ongewoon grote kennis” van de Bob Evers-serie. „Wat hij niet weet,” aldus Kleppe, „is de moeite van het onthouden niet waard.”

Maar hoe encyclopedisch groot ook de kennis, de vraag stellen - Wie was Willem W. Waterman - is met de vraag blijven zitten.
Een prachtige schets van het fenomeen WILLEM gaf Geerten Meijsing tijdens zijn Bob Evers- toespraak op 2 oktober 1993, ik meen in Apeldoorn.

„En daar zat hij.
Een grote man met een rafelige snor en een scheepspet op en een stem die tot buiten hoorbaar was, gekleed in een corduroy broek, een militair hemd en een houtje-touwtje-jas. Nadat hij, à la Arie Roos, een dubbele biefstuk die helemaal zwart werd gestrooid met peper had verorberd, ging hij ons voor naar zijn schip, waar een gezellig potkacheltje werd aangestoken en waar hij zijn gasten blikken ham en blikken ananas aanbood - alweer precies als in de boeken.
Willy van der Heide, berucht als Willem W. Waterman, was een kleurrijker persoonlijkheid dan wij in onze stoutste dromen hadden kunnen vermoeden, veel wilder dan de boeken, turbulenter dan alle boeven- en jongenskarakters tezamen van die reeks, met behoud van de krankzinnige charme en aantrekkelijkheid van beide categorieën.”

Van het Bestuur van het BEG heeft Meijsing het meest intens verkeerd met Willem, maar Coen van der Linden, die in 1971 in café De Oude Wester voor het eerst Willems bulderlach opving, heeft van al zijn vrienden in mijn directe omgeving, verreweg het meeste met hem te stellen, en het meeste van hem te verduren gehad.
Sander van der Linden, het petekind van Coen, weet zich nog goed te herinneren hoe hij - negen of tien jaar oud - op de studeerkamer van zijn oom en peetoom „De Strijd om het Goudschip” ontdekte.
Ik citeer:

„Toen ik wat rond de veertien, vijftien was, placht ik te logeren bij mijn oom in de Rozenstraat in Amsterdam. Buiten het feit dat de meest vreemdsoortige figuren op bezoek kwamen, werd er ook hasj gerookt. Dat was iets magisch. Zeker in die tijd. Eén van die kleurrijke figuren boeide mij zeer. Een vent met een martiale snor, ‘stevig’ taalgebruik en dito alcoholinname. Coen vertelde mij dat dit Willem Waterman was, eigenlijk Willy van der Heide, de schrijver van de Bob Evers-serie.
Tegen die tijd had ik elk deel van de serie zeker zes keer gelezen en deze ontboezeming maakte dat ik Willem als een soort nedergedaalde godheid bekeek. Hij woonde ondertussen in de ruimte beneden de woning van Coen en kwam ’s nachts vaak oeverloos dronken aanwaaien waarbij er echt hele vreemde gesprekken plaatsvonden die ik echter bijzonder amusant vond. Ik weet nog dat Coen mij vertelde over het Koffiehuis-gebeuren, de oprichting van het Genootschap.”

„Een nedergedaalde godheid”.

Toe maar!
De onuitwisbare indruk die Willem maakte op jong en oud, werd ook door de SF bestseller-auteur Koos Verkaik beeldend onder woorden gebracht. Koos leerde Willem kennen in 1974 in zijn hoedanigheid van hoofdredacteur van het sexblad Candy nadat ik dit roemruchte tijdschrift, waar Willem mede zijn verzameling schaamhaar aan te danken had, van de hand had gedaan om het weekblad Weekend op te starten. Willem en Coen gingen verder onder hoofdredacteurschap van Koos Verkaik en zijn helaas veel te vroeg overleden broer Marien. Koos herinnert zich nog goed,

quote:
„wat ik de legendarische Willem W. Waterman vroeg, toen ik hem voor het eerst ontmoette. Ook zijn antwoord staat me in het geheugen gegrift.
„Hoeveel boeken hebt u nu eigenlijk al geschreven, meneer Waterman?”
„Wat gaat jou dat aan, snotneus? Melkmuil! Haha!”
En dat ‘haha’ klonk dan als een dubbele donderklap.” Persoonlijk prefereer ik „bulderlach”, maar „donderklap” kan er mee door. „Ik was begin twintig en bevond me in het huis van Coen in de Jordaan. We hadden Willem midden op de dag snurkend en mompelend op de bank aangetroffen, waar hij zijn roes lag uit te slapen; telkens wanneer hij uitademde, schudde zijn walrussensnor vervaarlijk op en neer. Eenmaal wakker beweerde hij niet of nauwelijks geslapen te hebben. Hij had juist heel lang met een buitenlandse geheime dienst gebeld, waar wij verder geen vragen over dienden te stellen. Vervolgens stond de reus op om zijn sigaretten op te diepen uit de zak van zijn camelkleurige houtje-touwtje-jas die ergens op de planken vloer lag. Hij stak een sigaret op en inhaleerde met open mond zo diep dat de rook welhaast van onder zijn teennagels weer te voorschijn moest komen. „Die vent is knettergek,” dacht ik, maar tegelijkertijd werd ik overspoeld door een bijzonder gevoel dat vroeger veel mensen in het Wilde Westen moeten hebben ervaren wanneer zij iemand als Buffalo Bill hadden ontmoet en het hadden gewaagd hem aan te spreken.”

Het BEG, opgericht in 1972, is niet meer en niet minder dan een denkbeeldig mausoleum waarin de 34 delen Bob Evers op fluwelen kussentjes opgebaard liggen - een mausoleum waarvan de deuren in 1977 met het uitkomen van „Bob Evers belegert Fort B” met een daverende dreun in het slot vielen.
Slechts de Gewone Leden, verenigd in het Bestuur - alsmede de Buitengewoon Honorair Leden, is het gegeven, na het uittrekken van hun schoenen, het Mausoleum te betreden en eer te bewijzen aan deze drie dekselse deugnieten die in de geschiedenis van het Nederlandse jongensboek zo’n unieke positie innemen.
Als bewijs van onze erkentelijkheid en ter herinnering aan de 100ste geboortedag van Willem zal de secretaris van het Genootschap, de heer Verpoorten, hier aanwezig, na afloop van deze toespraak de heren Beringen, Kleppe en Schenk een speciale Oorkonde overhandigen.

Maar ook al zijn de deuren van het Mausoleum gesloten, daarmee is niet gezegd dat Bob Evers dood en begraven is, ik mag wel zeggen - integendeel.
Behoren de muf ruikende boeken met stofomslag tot het culturele erfgoed, tot het verleden, mijn hart maakt telkenmale een buiten-genootschappelijk sprongetje van vreugde bij de gedachte, dat er nog steeds jongeren zijn die de fakkel brandende houden, en net als wij in onze jongensjaren in de ban raken van de adembenemende avonturen waarin het drieste drietal ook na de periode „Willy van der Heide” zich enthousiast is blijven storten.
Dat mag de grote verdienste heten van auteur en winnaar o.a. van de Gouden Strop - Peter de Zwaan, de man die na „Bob Evers belegert Fort B” de serie bij de tijd weet te houden door het schrijven van nieuwe, telkens weer verrassende, en in de titels, zoals het hoort, aangenaam allitererende Bob Evers-avonturen, waarvan onlangs - mind you - het 55ste deel, „De perikelen van kolonel Prins”, is verschenen.

Bedankt daarvoor heer De Zwaan, en ga zo door, en hou vooral de Bulderlach er in.

Als bewijs van onze erkentelijkheid en ter herinnering aan de 100ste geboortedag van WILLEM zal de secretaris van het Genootschap, de heer Verpoorten, na afloop van deze toespraak de heer De Zwaan de Oorkonde overhandigen.
In die verankering van de naam Bob Evers en Willem W. Waterman spelen de BH leden Roger Schenk en John Beringen een grote rol. Ook al zijn wij slechts dwergen op de schouders van een groot schrijver, de betekenis van drs Roger Schenk, docent klassieke talen, die zijn monumentale Bob Evers-kennisreservoir - de „Apriana” - in alle onbaatzuchtigheid voor het publiek ontsloten heeft, vervult het BEG met grote bewondering. Bedankt daarvoor Roger, en asjeblieft: ga door!

De rol van John Beringen is met de jaren gegroeid van groot naar zeer groot. Niet alleen door de invulling, samenstelling en verspreiding van de Bob Evers Nieuwsbrief, in nauwe samenwerking met Schenk en de oer-Bob Eversen Hans en Ton Kleppe, maar ook door de vele Eversiaanse boeken die hij op zijn naam heeft staan, en waarvan ik noem „Het Verschijnsel Bob Evers”, „Het Bob Evers Virus”, „Twee jongens en een Bob Evers-serie”, enzovoort enzovoort En dan heb ik het nog niet eens over de YouTube-filmpjes en de BE-hoorspelserie waar hij nu aan werkt, gebaseerd op de hoorspelscripts van Roger Schenk.
Bedankt daarvoor John, en ook jij, asjeblieft: ga door!

Alvorens ik bij de afsluiting van mijn rede kom, ontkom ik er niet aan, maar zie ik het ook als een verplichting zo kort na de mei-maand, even stil te staan bij het omstreden verleden van Willem W. Waterman.
Hiervoor de ogen te sluiten, zoals sommigen verkiezen, of even kwalijk, de activiteiten van Willem in de oorlogsjaren te romantiseren door mee te gaan in de fantasie dat hij in werkelijkheid als dubbelagent voor de geallieerden werkte en dat soort flauwekul - is in de ogen van het BEG niet te rechtvaardigen. Laten wij klare wijn schenken en Willem recht doen door hem in zijn ware gedaante neer te zetten.

En daar hoort bij dat Willem zich niet heeft aangesloten bij foute clubjes zoals de Kultuurkamer, het Journalistenverbond of de NSB, noch werd hij na de oorlog veroordeeld, er werd kortom mild over de excentrieke schrijver geoordeeld - maar zijn enthousiaste medewerking aan de foute Gil en de foute Radio Gil Club en verblind door een kinderlijke hang naar jongensavonturen en passie voor Amerikaanse swingmuziek, stond Waterman, zoals Henk van Gelder het verwoordde „als profiteur van de buitencategorie aan de foute kant van de geschiedenis” en dat, vrienden - of we het leuk vinden of niet - is een feit en dat is hem blijvend aangerekend.

Maar voor mij het belangrijkste, en ik zeg dat op persoonlijke titel... Willem was een provocateur, een „alcoholische brulaap” zoals zijn aartsvijand Martin van Amerongen hem noemde, iemand die het leuk vond de mensen te shockeren, zijn leven was één grote Wahrheid und Dichtung, je wist niet waar Bob Waterman begon en Willem Evers eindigde, het liep allemaal door elkaar. Maar de nuchtere niet benevelde Willem was beslist géén antisemiet en géén fascist - niet voor, niet in, en niet na de oorlog. Laat daarover geen misverstand bestaan.

Het Genootschap is blij dat de gebroeders Kleppe, Schenk en Beringen noch in de „Apriana” noch in de Bob Evers Nieuwsbrieven de activiteiten van WWW tussen 1940 en ’45 hebben getracht weg te moffelen, af te zwakken of te verzwijgen - alles wat u daarover weten wilt, is eenvoudig en transparant tot in detail gedocumenteerd terug te vinden. Vriend en vijand komen daar aan hun trekken.

Tot uw opluchting het slot naderend van de Bob Evers Toespraak 2015, wil ik nogmaals in alfabetische volgorde de BH Leden John Beringen, Hans Kleppe, Ton Kleppe en Roger Schenk, en verder de jongens en meisjes hier in de zaal en daarbuiten, te land, ter zee of in de lucht, allen die op liefdevolle wijze bijdragen aan het hoog houden van de naam Bob Evers driewerf dank zeggen. Dank, dank, dank.

Naderen wij op een haar na de afsluitende ceremonie - (nog even geduld, ik sta hier ook niet voor mijn lol - het voorzitterschap drukt zwaar op me, maar de plicht roept. De toespraken van Fidel Castro duurden heel wat langer, moet u maar rekenen.)

Ten aanzien van het Buitengewoon Honorair Lidmaatschap (BHL) bereikte het Bestuur de legitieme vraag waarom de heer Paul van den Hout geen Buitengewoon Honorair Lid is. Binnen het Bestuur is daarover van gedachten gewisseld - ja, u ziet, we zitten niet stil - maar wij vinden dat dit ongepast zou zijn omdat de status van „de zoon zijn van” - Paul bij geboorte gegeven - reeds de hoogste onderscheiding is, verre uitstijgende boven de autoriteit van het BEG en al haar certificaten en oorkondes bij elkaar. (Vanzelfsprekend hoeft Paul maar te kikken en wij laten de Oorkondes en Erelidmaatschappen gelijk Drosteflikken op hem neerdalen, dat moge duidelijk zijn.)

Thans, in het verlossende zicht van de afsluiting mijner redevoering - ik wil u ook niet langer ophouden dan nodig is - wil ik na het lof toezwaaien aan de BH leden, uw aandacht vragen voor de noeste buitengenootschappelijke werkzaamheden van de al jaren in Bob Evers- en Willem-kringen bekende Bert Meppelink, die zich op literair-wetenschappelijk verantwoorde wijze heeft verdiept in de bonte verzameling erotische schrifturen die Willem in de jaren ’50, ’60 en ’70 onder een schier onontwarbaar kluwen van exotische pseudoniemen heeft nagelaten. Meppelink, die al eerder het boek „Lizzie Scott gaat de vernieling in” het licht heeft doen zien, heeft nu het plan opgevat om veel nog onbekend erotische werk van Waterman of aan hem toegedicht, verder te onderzoeken en te ontsluiten, en dat in nauwe samenwerking met twee respectabele uitgeverijen. Te denken valt, verneem ik, aan de heruitgave van „Dokter, ik kom niet klaar” - een bundel casussen uit de praktijk van seksuoloog McInverness - maar ook zullen nog onbekende WWW pennevruchten als „De kartuizer monnik”, „Het klooster van de zalige lusten” en „De wellustige Turk” aan de vergetelheid worden ontrukt. En dat is nog maar een tipje van de sluier. Het Bestuur ziet in het diepgravende en tijdslurpende onderzoek naar dit aspect van onze viriele veelschrijver voldoende reden aanwezig om de heer Meppelink op te nemen in de rijen van het BEG door hem te benoemen als Buitengewoon Lid (BL), de op twéé na hoogste genootschappelijke onderscheiding.

Uitgeverij Aquarius

Nederlandsche Keurboekerij

Triton Pers

Uitgeverij Kerco

Mag ik dan alvorens aan mijn 45 minuten durende slotwoord te beginnen, de secretaris van het Genootschap verzoeken de heer Meppelink, beiden hier aanwezig, naar voren te roepen.

Frans: „De heer Meppelink!”

-- volgt uitreiking --

Tot slot wil ik de secretaris van het Genootschap verzoeken de heer Vinkenoog naar voren te roepen.

Frans: „De heer Vinkenoog!”

-- volgt uitreiking --

Het Genootschap heeft besloten met name de internetactiviteiten waarmee Paul Vinkenoog zijn steentje bijdraagt aan de verspreiding en instandhouding van de naam Bob Evers - in het bijzonder onder jongeren - ter aanmoediging te belonen met de bijzondere Oorkonde - het voorportaal, je weet maar nooit, tot toetreding als Buitengewoon Lid van het BEG.

Dan ben ik nu aan het einde van mijn toespraak gekomen. Het BEG dankt de organisatoren recht hartelijk voor deze bijzondere en gedenkwaardige dag - het Bestuur trekt zich voor de komende jaren ter contemplatie terug en richt zich Deo Volente op het jaar 2022 waarin het BEG 50 jaar bestaat. En Willem, rare man, gek, grote held, bedenker en schrijver van de Bob Evers-boeken, wij brengen jou een eerbiedig saluut, militairement zoals je dat het liefst zag - en u, dames en heren, jongens en meisjes, nog veel plezier vanavond, laat u de London Tonic en dubbele uitsmijters goed smaken - en als U straks weer uitgewaaierd bent, terug in uw vertrouwde omgeving, thuis of in de inrichting of waar dan ook, het Bestuur doet namens de rondwaaierende geest van Willem W. Waterman een dringend beroep op u allemaal....

Maak heibel! Kabaal! Trammelant! Schop naar believen tumult! Speel hoog spel! En laat door gans het land de bulderlach klinken die in de mooiste en beste jongensboekenserie ooit op deze planeet geschreven zo menig maal door onze vrienden Bob Evers, Arie Roos en Jan Prins werd aangeheven.

Ik dank u wel.

NASCHRIFT: de heren De Zwaan en Vinkenoog waren niet aanwezig, de hen toegekende Oorkonde is te bekomen bij het secretariaat van het Bob Evers Genoootschap, Oranjestraat 4 te Haarlem op vertoon van een geldig legitimatiebewijs.

In de periode 1936-1940 noemde Willem zich vaker Menzies of Van den Hout-Menzies (zie Nieuwsbrief 43); onder die naam publiceerde hij in 1938 drie maal hetzelfde verhaal onder drie verschillende titels in drie verschillende kranten. Op 4 januari verscheen het verhaal - voor zover we op dit moment nu weten - voor het eerst onder de titel die ook hierboven staat, „De zwijgzame”, in het Utrechts Nieuwsblad. Op 12 januari bracht Het Nieuwsblad van het Noorden exact hetzelfde verhaal, maar nu onder de titel „De verteller: Geheime dienst” en op 3 april tenslotte konden de lezers van De Gooi- en Eemlander genieten van „Korte vertellingen: Geheime Dienst”. Het korte verhaal speelt zich af tijdens de Japanse bezetting van China: voor het eerst schrijft Willem hier dus over die vermaledijde oorlog die tot ver na zijn dood zo’n belangrijke rol in zijn leven zou spelen en die hem uiteindelijk een Berufsverbot en ons de Bob Evers-serie zou opleveren; als Willem ook na de Tweede Wereldoorlog „gewoon” als journalist was blijven werken, was hij hoogstwaarschijnlijk nooit aan het 31-delige vervolg op „De avonturen van drie jongens in de Stille Zuidzee” begonnen.

Drie dagen lang had Matsoeki laten zoeken. Drie dagen lang had hij iedereen in het uitgestrekte gebouw van den Japanschen Generalen Staf te Sjanghai ondervraagd, drie lange dagen waren er wachtposten voor hem verschenen, kolonels, militairen der administratie en luitenants die verbleekten onder hun gele huid.
Het was nu de avond van den derden dag en de drie mannen in de groote kamer staarden naar de rechterbovenlade van het zware schrijfbureau in den. hoek. De zon was ondergegaan en door de gesprongen ruiten in de hooge ramen flakkerde nu op den tegenoverliggenden muur de rosse gloed van het in de verte brandende Sjanghai. Het rakende geluid van barstende granaten rees en daalde in kracht.
In den stalen voorwand van de lade van het schrijfbureau schitterde de rand van een uitgezaagd slot. Matsoeki streelde peinzend met den vinger over de scherpe snede:
„Er is maar één man, die hier de hand in het spel gehad kan hebben,” zei hij en blikte naar den man voor het raam, wiens korte gestalte als een zwart silhouet afstak tegen den vuurgloed in de verte, „dit is nu de tweede maal dat het gebeurt, we hadden alle mogelijke voorzorgsmaatregelen genomen, geen mensch heeft binnen of buiten de kringen van wachtposten kunnen komen en toch is de diefstal geschied. Er is een verrader in ons midden, door ondervragen kunnen we hem niet vinden, maar er is één man die hem ons kan wijzen!”
„Ling Hao” zei de man voor het raam, zonder zich om te keeren. Matsoeki knikte peinzend:
„Inderdaad... Ling Hao! Al twee maanden woont die Chinees nu in zijn hotel, vier straten verder. Al zijn doen en laten wordt bespied. We weten dat hij een van de gevaarlijkste leden is van den Chineeschen Geheimen Dienst. Hij spreekt met niemand, correspondeert met niemand, maar hij woont daar niet voor niets. De documenten zijn uit deze laden verdwenen, weggehaald door een van onze eigen mannen, Ling Hao weet wie de verrader is en waar ze gebleven zijn......!”
De derde man zat onbeweeglijk In een stoel, en de rook van zijn lange sigaret rees stil omhoog: „Ik herhaal nogmaals,” zei hij langzaam, „dat zijn kamers in stilte zijn doorzocht, toen hij afwezig was, dat zijn bagage nageplozen en zijn post gecontroleerd is. Al zijn gangen zijn nagegaan. Twee dagen geleden heb ik hem op den hoek van een duistere straat laten overvallen en geheel laten nazoeken. Hij draagt geen snipper papier bij zich. Het eenige papier op zijn kamer bestaat uit bankbiljetten en een kalender. Hij heeft zelfs geen notitieboekje. Niets, volkomen niets!”
Matsoeki staarde even naar buiten en draaide dan zijn hoofd met een ruk om: „Al maanden zitten we hem nu al op de hielen... nooit kan er iets bewezen worden. Juist de absolute afwezigheid van eenig papier of eenige notitie bij een man van zijn positie wijst er op, dat hij geen sporen wil achterlaten. En wij allen weten al kunnen we het niet bewijzen, dat het Ling Hao is, die al de diefstallen en spionnages in de afgeloopen maanden in scène gezet heeft. Hij weet, wie de verrader in ons midden is, en hij zal het zeggen...”
Hij zweeg, de man die voor het venster had gestaan, keerde zich om en trad langzaam op hem toe. Achter hem werd de vuurgloed sterker naarmate het daglicht verdween. „In dat geval...” fluisterde hij en aarzelde... Matsoeki knikte kort: „Afdeeling vier van den Geheimen Dienst. Haal hem vannacht uit zijn hotel onofficieel, zonder drukte en laat hem spreken. Morgen rapport!”
De chef van Afdeeling 4, de meest geheime en duistere afdeeling van den Japanschen Geheimen Dienst, ging onhoorbaar naar de deur.

Kapitein Ling Hao zat in een stoel in zijn eenvoudige hotelkamer, rookte een sigaret en staarde door het venster naar de brandende stad in de verte. De weerschijn der vlammen bescheen zijn gelaat, maar geen enkele trek daarvan verried waaraan hij op dat oogenblik dacht.
Plotseling rinkelde de telefoon, de centrale van het hotel kondigde een tweetal heeren aan om hem te spreken.
„Wie zijn het?” vroeg Ling Hao en doofde zijn sigaret.
„Twee Japansche heeren,” antwoordde de muzikale stem der telefoniste, „ze zeiden dat u hen waarschijnlijk niet zou kennen”.
Ling Hao glimlachte heel even:
„Laat maar boven!”
Hij hing den hoorn op en zette zich achter zijn kleine schrijftafel, een tafel met een gepolijst marmeren blad waarop een ledig waterglas stond, een doos sigaretten en in het midden een pressepapier. Verder niets. Toen sprong de deur open, en het volgende oogenbikken waren twee revolvers op hem gevestigd, uit twee verschillende hoeken van het vertrek. De twee knaldempers op de uiteinden der loopen wezen onbeweeglijk op zijn borst. De deur viel in het slot.
„Verroer je niet, kapitein Ling-Hao,” zei de kleinste der twee mannen zacht.
Ling Hao verroerde zich niet, plaatste de vingertoppen tegen elkaar en glimlachte. Hij had zijn taak volbracht, de plannen voor den Japanschen veldtocht waren reeds dagen lang veilig achter de Chineesche linies... niets zou hem nog kunnen dwingen zijn helpers achter de Japansche linies te verraden.
„Ik begrijp het niet,” merkte hij op, „ge hebt mijn kamers eenige malen doorzocht, naar ik bespeurd heb, maar niets gevonden...”
De kleine Japanner knikte en in de korte stilte werd het gekraak der barstende granaten steeds luider.
„Natuurlijk hebben we niets gevonden! Kapitein Ling Hao’s reputatie is niet op niets gebaseerd. Maar wc zullen te weten komen wie de verrader in ons midden is! We kennen middelen die zelfs kapitein Ling Hao aan het spreken krijgen!”
„Ik twijfel er niet aan!” boog de Chinees hoffelijk en bukte zich voorover om een sigaret uit het doosje te nemen...
„Laat dat!” snauwde de ander... „Je zult geen gelegenheid tot zelfmoord krijgen. Sogoyati, doorzoek hem.”
Geen wapen werd op Ling Hao bevonden, geen mes, geen fleschje vergif, geen scherpe vergiftigde naald... Niets. Sogoyati trad achteruit en richtte zijn revolver weer op Ling Hao.
Deze glimlachte nog steeds. In geen geval zou hij levend in handen der Japanners vallen, om in een kelder, onder de meest verfijnde wreedheden zijn geheim misschien prijs te moeten geven om zijn helpers te verraden...
„Zou ik mogen verzoeken,” sprak Ling Hao zacht, „om een glas water, een enkel glas helder water. Wellicht mijn allerlaatste glas water, als laatste hoffelijkheid?”
De Japanner dacht even na, keek hem scherp aan en knikte dan. Hij deed een pas vooruit, greep het glas, dat voor Ling Hao op tafel stond en onderzocht het zorgvuldig. Het glas was volkomen leeg. Hij knikte tevreden, en vulde het glas onder het fonteintje in den hoek van het vertrek. Ling Hao stond op uit zijn stoel, nam het glas water aan en dronk het langzaam leeg, terwijl de twee Japanners hem scherp in het oog hielden. Op het oogenblik dat hij het ledige glas van zijn mond nam en neer wilde zetten, richtte hij zich een oogenblik hoog op om dan met het hoofd op het marmeren tafelblad te vallen. Het glas rinkelde op den parketvloer in scherven.

„Hoe was dat mogelijk?” riep Matsoeki den volgenden morgen, toen de chef van Afdeeling 4 rapport uitbracht, „hoe heb je den misslag kunnen begaan, niet op te letten, of er niet iets in dat glas zat?”
„Er wás niets in dat glas,” antwoordde de ander rustig.
„Dan had je hem geen gelegenheid moeten geven er iets in te doen, terwijl hij dronk!” bulderde Matsoeki.
„Hij heeft er niets ingedaan!”
In de plotseling invallende diepe stilte donderde een salvo uit de kanonnen der Japansche oorlogsschepen in de Jangtse-kiang. Even later barstten de granaten krakend boven Tsapei.
„Hoe was dat dan mogelijk?” fluisterde Matsoeki.
De man tegenover hem deed langzaam een trek aan zijn sigaret.
„Zelfs in het laatste oogenblik van zijn leven is hij ons te slim af geweest ... een kleine capsule met snelwerkend, kleurloos vergif was in de waterkraan aangebracht.”

Deel acht in een serie foto-impressies van de plaatsen van handeling van de Bob Evers-serie.
Het meest recente Bob Evers-deel, „De perikelen van kolonel Prins”, speelt zich eindelijk weer eens geheel af op Nederlandse bodem. Reden genoeg voor onze hoofdredacteur, „ons Roger”, om gewapend met een camera naar het Brabantse land - waar het leven zo goed schijnt te zijn - af te reizen, nu de herinnering aan dit deel bij elke fan nog kersvers is.

Kaartje van Odiliapeel. De nummers 1 t/m 6 geven aan waar de foto’s hieronder zijn gemaakt.

Bij het verlaten Texaco-pompstation - de letters zijn nog vaag te lezen - schuin tegenover Dierenpark Zie-Zoo stond ditmaal géén „kale”, kleurloze Bedford, maar een keurige, gris fulminator Citroën. Om toch een heel klein beetje in de stijl te blijven was de chauffeur van dit vehikel kaal, maar die bevond zich aan de andere kant van de camera, zodat zijn aanblik de geachte lezer bespaard blijft. (1)

Odiliapeel is maar klein, maar beschikt wel over een eigen pretpark: Hemelrijk. Ze hebben er zelfs een achtbaan, dus Arie kan zo vaak misselijk worden als hij wil, volgens de eeuwig zuinige Jan Prins. (2)

De eerste 32 delen van de Bob Evers-serie (plus nog wat nagekomen spul) werden geschreven door Willy van der Heide; de man had de neiging om enorm te overdrijven. Zijn opvolger, Peter de Zwaan, is precies het tegenovergestelde: hij „onderdijft”, zouden we kunnen zeggen als dat een bestaand woord was. Zo noemt hij deze Kerk van de Heilige Kruisvinding „de lelijkste kerk van Brabant”, het understatement of the year! Het gaat hier namelijk met afstand om de lelijkste kerk van heel Nederland, die in de verkiezing van lelijkste kerk van Europa waarschijnlijk ook zeer hoge ogen zou gooien. (3)

Tegenover deze karikatuur van een kerk staan enkele bankjes, waarop Arie neerzijgt met zijn te zware aankopen. Achter het bankje zien we een bordje dat de naam van het plein verraadt: Terraveenplein. Odiliapeel is een tamelijk nieuw dorp: het werd namelijk gesticht in 1922 en heette in de eerste acht jaar van zijn bestaan Terraveen. (4)

In dit gebouw was tot voor kort De Spar, waar Arie Roos zijn boodschapjes doet, gevestigd. Als je de zaak negatief bekijkt, kun je beweren dat de Bob Evers-serie veroudert waar je bij staat: deel 55 is nét uit en nu al is De Spar verleden tijd. Met een wat positievere kijk op de wereld kun je natuurlijk ook zeggen: „De perikelen van kolonel Prins” is nu al een klassieker, want zoals zo veel zaken uit de eerste 32 delen bestaat De Spar ook al niet meer... (5)

Arie koopt een fiets in Garage Schenk. De eigenaar van de zaak leek meer op een leraar klassieke talen dan op een monteur, maar was toch uiterst zakelijk, volgens Peter de Zwaan. Nou blijkt dat zakelijke in de praktijk dus nogal tegen te vallen, anders had de garage nog steeds bestaan! (6) Foto’s van het voor ons belangrijkste gebouw van Odiliapeel, het door Marianne geërfde huis, ontbreken. Het bestaat wel degelijk, aldus de schrijver van de serie, maar het ligt niet op de plek waar het volgens het boek zou moeten liggen; omwille van de privacy van de bewoners wil Peter de exacte ligging niet verklappen, iets wat wij als makers en lezers van de Nieuwsbrief betreuren, maar respecteren.